ZAKON O SREDNJEM OBRAZOVANJU I VASPITANJU
("Sl. glasnik RS", br. 55/2013, 101/2017, 27/2018 - dr. zakon, 6/2020, 52/2021, 129/2021, 129/2021 - dr. zakon i 92/2023)
I UVODNE ODREDBE
Predmet Zakona
Član 1
Ovim zakonom uređuje se srednje obrazovanje i vaspitanje, kao deo jedinstvenog sistema obrazovanja i vaspitanja, i to: obavljanje delatnosti srednjeg obrazovanja i vaspitanja, upotreba jezika, programi i ispiti, prava, obaveze i odgovornosti učenika, evidencija i javne isprave, štrajk zaposlenih, kao i druga pitanja od značaja za srednje obrazovanje i vaspitanje.
Termini izraženi u ovom zakonu u gramatičkom muškom rodu podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koje se odnose.
Ciljevi i opšti ishodi srednjeg obrazovanja i vaspitanja
Član 2
Srednje obrazovanje i vaspitanje ostvaruje se u skladu sa ciljevima koji su definisani zakonom kojim se uređuju osnove sistema obrazovanja i vaspitanja (u daljem tekstu: Zakon) i ovim zakonom, a naročito:
- razvoj ključnih kompetencija neophodnih za dalje obrazovanje i aktivnu ulogu građanina za život u savremenom društvu;
- razvoj stručnih kompetencija neophodnih za uspešno zapošljavanje;
- osposobljavanje za samostalno donošenje odluka o izboru zanimanja i daljeg obrazovanja;
- svest o važnosti zdravlja i bezbednosti, uključujući i bezbednost i zdravlje na radu;
- osposobljavanje za rešavanje problema, komunikaciju i timski rad;
- poštovanje rasne, nacionalne, kulturne, jezičke, verske, rodne, polne i uzrasne ravnopravnosti, tolerancije i uvažavanja različitosti;
- razvoj motivacije za učenje, osposobljavanje za samostalno učenje, samoinicijative, sposobnost samovrednovanja i izražavanja sopstvenog mišljenja.
Srednje obrazovanje i vaspitanje obezbeđuje uslove da učenici i odrasli postignu opšte ishode obrazovanja i vaspitanja u skladu sa Zakonom.
Međupredmetne kompetencije za kraj srednjeg obrazovanja
Član 2a
Međupredmetne kompetencije zasnivaju se na ključnim kompetencijama.
Međupredmetne kompetencije čije ishode je potrebno ostvariti na osnovnom nivou na kraju srednjeg obrazovanja su:
- kompetencije za celoživotno učenje;
- komunikacije;
- rad s podacima i informacijama;
- digitalna kompetencija;
- rešavanje problema;
- saradnja;
- odgovorno učešće u demokratskom društvu;
- odgovoran odnos prema zdravlju;
- odgovoran odnos prema okolini;
- estetička kompetencija;
- preduzimljivost;
- orijentacija ka preduzetništvu.
Delatnost srednjeg obrazovanja i vaspitanja
Član 3
Delatnost srednjeg obrazovanja i vaspitanja je delatnost od neposrednog društvenog interesa i ostvaruje se kao javna služba.
Način obavljanja delatnosti srednjeg obrazovanja i vaspitanja propisan je Zakonom i ovim zakonom.
Srednja škola
Član 4
Delatnost srednjeg obrazovanja i vaspitanja obavlja se u srednjoj školi (u daljem tekstu: škola), i to:
- gimnaziji;
- stručnoj školi;
- umetničkoj školi;
- mešovitoj školi (gimnaziji i stručnoj ili umetničkoj školi);
- školi za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
U gimnaziji se stiče opšte obrazovanje i vaspitanje u četvorogodišnjem trajanju kojim se obezbeđuje priprema za nastavak obrazovanja u visokoškolskim ustanovama. U specijalizovanoj gimnaziji i odeljenjima za učenike sa posebnim sposobnostima ostvaruju se posebni planovi i programi nastave i učenja u četvorogodišnjem trajanju za učenike sa posebnim sposobnostima, kojima se obezbeđuje priprema za nastavak obrazovanja u visokoškolskim ustanovama.
U stručnoj školi se stiču odgovarajuće opšte i stručno obrazovanje i vaspitanje u trogodišnjem i četvorogodišnjem trajanju za obavljanje poslova odgovarajućeg zanimanja i za nastavak obrazovanja u visokoškolskim ustanovama.
U stručnoj školi mogu da se stiču specijalističko i majstorsko obrazovanje u trajanju od godinu dana do dve godine i drugi oblici stručnog obrazovanja: obrazovanje za rad u trajanju od dve godine, stručno osposobljavanje i obuka do godinu dana.
U umetničkoj školi se stiče opšte i umetničko obrazovanje i vaspitanje u četvorogodišnjem trajanju za obavljanje poslova odgovarajućeg zanimanja i za nastavak obrazovanja u visokoškolskim ustanovama.
Mešovita škola obezbeđuje obrazovanje i vaspitanje koje se stiče u gimnaziji i stručnoj školi, odnosno u gimnaziji i umetničkoj školi.
U školi za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom ostvaruje se obrazovanje i vaspitanje za odgovarajuća zanimanja učenika koji ovu školu pohađaju na osnovu mišljenja interresorne komisije za procenu dodatne obrazovne, zdravstvene i socijalne podrške učeniku uz saglasnost roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika.
Škola za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom dužna je da, u skladu sa raspoloživim kapacitetima, pruža dodatnu podršku u obrazovanju učenika i odraslih sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u drugoj školi i porodici, u skladu sa kriterijumima i standardima koje propisuje ministar.
U školi mogu da se sprovode programi obuka.
Škola sa domom obezbeđuje smeštaj i ishranu učenika u skladu sa zakonom kojim se uređuje učenički standard.
Škola od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju u smislu Zakona i ovog zakona, je škola koja ostvaruje izuzetne rezultate na međunarodnom nivou čime doprinosi unapređivanju i promovisanju sistema obrazovanja i vaspitanja Republike Srbije.
Škole od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju su Matematička gimnazija u Beogradu i Gimnazija "Jovan Jovanović Zmaj" u Novom Sadu.
Škola od posebnog interesa za Republiku Srbiju u smislu Zakona i ovog zakona, je škola koja ostvaruje program obrazovanja i vaspitanja koji je od posebnog interesa za Republiku Srbiju, odnosno koja je od posebnog kulturnog, prosvetnog ili istorijskog značaja za Republiku Srbiju.
Unikatna škola u smislu Zakona i ovog zakona, je škola koja jedina u Republici Srbiji ostvaruje određeni program obrazovanja i vaspitanja.
Vlada određuje škole od posebnog interesa za Republiku Srbiju i unikatne škole.
Upotreba jezika
Član 5
Obrazovno-vaspitni rad ostvaruje se na srpskom jeziku.
Za pripadnike nacionalne manjine obrazovno-vaspitni rad ostvaruje se i na jeziku i pismu nacionalne manjine, odnosno dvojezično, ako se prilikom upisa u prvi razred za to opredeli najmanje 15 učenika.
Škola može da ostvaruje obrazovno-vaspitni rad na jeziku i pismu nacionalne manjine, odnosno dvojezično i za manje od 15 učenika upisanih u prvi razred, uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove obrazovanja (u daljem tekstu: Ministarstvo), u skladu sa zakonom. Saglasnost za ostvarivanje školskog programa na jezicima nacionalnih manjina za manje od 15 učenika Ministarstvo daje po pribavljenom mišljenju odgovarajućeg nacionalnog saveta nacionalne manjine u skladu sa zakonom kojim se uređuje nadležnost nacionalnih saveta nacionalnih manjina. Ukoliko nacionalni savet nacionalne manjine ne dostavi mišljenje u roku od 15 dana od dana prijema zahteva, smatra se da je mišljenje dato.
Kada se obrazovno-vaspitni rad ostvaruje na jeziku i pismu nacionalne manjine, škola je u obavezi da za učenika organizuje nastavu srpskog jezika.
Kada se obrazovno-vaspitni rad ostvaruje na srpskom jeziku, za učenika pripadnika nacionalne manjine organizuje se nastava jezika nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture.
Obrazovno-vaspitni rad može da se izvodi na stranom jeziku, odnosno dvojezično, uz saglasnost Ministarstva.
Kada se obrazovno-vaspitni rad ostvaruje na stranom jeziku, učeniku se organizuje nastava srpskog jezika.
Bliže uslove za ostvarivanje programa obrazovno-vaspitnog rada na stranom jeziku, odnosno dvojezično propisuje ministar nadležan za poslove obrazovanja (u daljem tekstu: ministar).
Kada se obrazovanje stiče na jeziku nacionalne manjine, stranom jeziku ili dvojezično, učenje srpskog jezika je obavezno.
Obrazovno-vaspitni rad za lice koje koristi znakovni jezik, odnosno posebno pismo ili druga tehnička rešenja, može da se izvodi na znakovnom jeziku i pomoću sredstava tog jezika.
II PROGRAMI SREDNJEG OBRAZOVANJA I VASPITANJA
Plan i program nastave i učenja
Član 6
Plan i program nastave i učenja donosi se u skladu sa utvrđenim principima, ciljevima i standardima obrazovnih postignuća, odnosno standardima kvalifikacije.
Planovi i programi nastave i učenja donose se u skladu sa Zakonom i ovim zakonom.
Plan i program nastave i učenja sadrži i module, gde modul predstavlja skup teorijskih i praktičnih programskih sadržaja i oblika rada funkcionalno i tematski povezanih u okviru jednog ili više predmeta.
Plan i program nastave i učenja trogodišnjeg srednjeg stručnog obrazovanja sadrži 30% opšteg i najmanje 65% stručnog obrazovanja, a plan i program nastave i učenja četvorogodišnjeg stručnog i umetničkog obrazovanja sadrži 40% opšteg i najmanje 55% stručnog, odnosno umetničkog obrazovanja.
Ključne kompetencije i opšte međupredmetne kompetencije se u planu i programu nastave i učenja ostvaruju u svim delovima programa nastave i učenja.
Plan i program nastave i učenja obuhvata izborne programe po nivoima i vrstama obrazovanja.
Čl. 7 i 8**
(Prestalo da važi)
Član 9
Škola donosi razvojni plan u skladu sa Zakonom i ovim zakonom.
Na osnovu izveštaja o samovrednovanju u celini, izveštaja o ostvarenosti standarda obrazovnih postignuća i drugih indikatora kvaliteta rada, škola donosi razvojni plan.
Razvojni plan škole sadrži:
1) prioritete u ostvarivanju obrazovno-vaspitnog rada;
2) plan i nosioce aktivnosti;
3) kriterijume i merila za samovrednovanje planiranih aktivnosti;
4) mere unapređivanja obrazovno-vaspitnog rada na osnovu analize rezultata učenika na ispitima kojima se završava srednje obrazovanje;
4a) mere unapređivanja saradnje sa poslodavcima u sektoru kome pripadaju obrazovni profili srednje stručne škole;
5) mere za unapređivanje dostupnosti odgovarajućih oblika podrške i razumnih prilagođavanja i kvaliteta obrazovanja i vaspitanja za učenike kojima je potrebna dodatna podrška;
6) plan rada sa učenicima sa izuzetnim, odnosno posebnim sposobnostima i talentovanim učenicima;
7) program zaštite od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja, kao i jačanja saradnje među učenicima i roditeljima, zaposlenima i učenicima, roditeljima i zaposlenima;
8) mere prevencije osipanja broja učenika;
9) druge mere usmerene na dostizanje ciljeva obrazovanja i vaspitanja koje prevazilaze sadržaj pojedinih nastavnih predmeta;
10) plan pripreme za ispite kojima se završava srednje obrazovanje;
11) plan stručnog usavršavanja nastavnika, direktora, stručnih saradnika i sekretara;
12) plan napredovanja i sticanja zvanja nastavnika, stručnih saradnika i vaspitača;
13) plan uključivanja roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika u rad škole;
14) plan saradnje sa drugim školama, privrednim društvima i drugim organima i organizacijama od značaja za rad škole;
15) druga pitanja od značaja za razvoj škole.
Član 10
Škola ostvaruje školski program.
Školskim programom bliže se određuje način na koji škola obrazuje i vaspitava učenike radi sticanja znanja, veština i stavova neophodnih za dalje obrazovanje i zapošljavanje, uspostavlja organizacionu strukturu zasnovanu na timskom radu i odgovornosti svakog zaposlenog za ostvarivanje utvrđenih ciljeva, kao i povezivanje sa poslodavcima i udruženjima poslodavaca i preuzimanje svog dela odgovornosti za razvoj društvene sredine.
Školski program obuhvata sve sadržaje, procese i aktivnosti usmerene na ostvarivanje principa, ciljeva i standarda obrazovnih postignuća, i zadovoljenje opštih i specifičnih obrazovnih interesa i potreba učenika, roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika i lokalne samouprave, a u skladu sa optimalnim mogućnostima škole.
Školski program se donosi na osnovu plana i programa nastave i učenja, odnosno programa određenih oblika stručnog obrazovanja, a uzimajući u obzir razvojni plan škole, u skladu sa Zakonom i ovim zakonom.
Nacionalni savet nacionalne manjine daje mišljenje na školski i vaspitni program ustanova za koje je utvrđeno da su od posebnog značaja za nacionalne manjine.
Škola, u skladu sa Zakonom, donosi školski program, po pravilu, na četiri godine i objavljuje ga najkasnije dva meseca pre početka školske godine u kojoj će početi njegova primena.
Pojedini delovi školskog programa inoviraju se i nadograđuju u toku njegovog ostvarivanja.
Školski program omogućava orijentaciju učenika i roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika u izboru škole, praćenje kvaliteta obrazovno-vaspitnog procesa i njegovih rezultata, kao i procenu individualnog rada i napredovanja svakog učenika.
Školski program predstavlja osnovu na kojoj svaki nastavnik i stručni saradnik planira, programira i realizuje svoj rad.
Sadržina školskog programa
Član 11
Školski program sadrži:
1) ciljeve školskog programa;
2) naziv, vrstu i trajanje svih programa obrazovanja i vaspitanja koje škola ostvaruje i jezik na kome se ostvaruje program;
3) obavezne predmete, izborne programe i module po obrazovnim profilima i razredima;
4) način ostvarivanja principa, ciljeva i ishoda obrazovanja i standarda obrazovnih postignuća, način i postupak ostvarivanja propisanih planova i programa nastave i učenja, programa drugih oblika stručnog obrazovanja i vrste aktivnosti u obrazovno-vaspitnom radu;
5) program dopunske, dodatne i pripremne nastave;
6) programe i aktivnosti kojima se razvijaju sposobnosti za rešavanje problema, komunikacija, timski rad, samoinicijativa i podsticanje preduzetničkog duha;
7) fakultativne nastavne predmete, njihove programske sadržaje i aktivnosti kojima se ostvaruju;
8) načine ostvarivanja i prilagođavanja programa muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja, obrazovanja odraslih, učenika sa izuzetnim, odnosno posebnim sposobnostima i dvojezičnog obrazovanja;
9) program kulturnih aktivnosti škole;
10) program slobodnih aktivnosti;
11) program karijernog vođenja i savetovanja;
12) program zaštite životne sredine;
13) programe zaštite od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja i programe prevencije drugih oblika rizičnog ponašanja i program zaštite od diskriminacije;
14) program školskog sporta;
15) program saradnje sa lokalnom samoupravom;
16) program saradnje sa porodicom;
17) program izleta i ekskurzija;
18) program bezbednosti i zdravlja na radu;
18a) smernice za prilagođavanje i pružanje dodatne podrške;
19) druge programe od značaja za školu.
Individualni obrazovni planovi svih učenika koji se obrazuju po individualnom obrazovnom planu čine prilog školskog programa.
Dodatna podrška u obrazovanju i vaspitanju
Član 12
Za učenika i odraslog kome je zbog smetnji u razvoju i invaliditeta, specifičnih teškoća u učenju, socijalne uskraćenosti, rizika od ranog napuštanja školovanja i drugih razloga potrebna dodatna podrška u obrazovanju i vaspitanju, škola obezbeđuje otklanjanje fizičkih i komunikacijskih prepreka i zavisno od potreba, donosi i individualni obrazovni plan, u skladu sa Zakonom.
Cilj dodatne podrške u obrazovanju i vaspitanju jeste postizanje optimalnog uključivanja učenika i odraslih u redovan obrazovno-vaspitni rad, osamostaljivanje u vršnjačkom kolektivu i njegovo napredovanje u obrazovanju i priprema za svet rada.
Učenik i odrasli iz stava 1. treba da ispunjava zdravstvene uslove koji odgovaraju zahtevima zanimanja.
Za ostvarivanje dodatne podrške u obrazovanju i vaspitanju, direktor, nastavnik, stručni saradnik, vaspitač, pedagoški i andragoški asistent i roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik, može da dobije posebnu stručnu pomoć u pogledu sprovođenja inkluzivnog obrazovanja i vaspitanja.
Radi ostvarivanja dodatne podrške u obrazovanju i vaspitanju, škola ostvaruje saradnju sa organima jedinice lokalne samouprave, organizacijama, ustanovama i udruženjima.
Dodatnu podršku iz stava 4. ovog člana mogu da pružaju i ustanove koje su, u skladu sa zakonom, stekle status model ustanove u sprovođenju inkluzivnog obrazovanja i vaspitanja.
Program kulturnih aktivnosti škole
Član 13
Program kulturnih aktivnosti škole obuhvata: proslave dana škole, početka i završetka školske godine, proslave školskih i državnih praznika, priredbe, predstave, izložbe, koncerte, sportska takmičenja, naučno-istraživačke aktivnosti, i druge aktivnosti koje doprinose proširenju uticaja škole na vaspitanje učenika i kulturni razvoj školskog okruženja, kao i zajedničke kulturne aktivnosti sa relevantnim pojedincima, ustanovama i organizacijama radi obogaćivanja kulturnog života.
Program slobodnih aktivnosti
Član 14
Radi jačanja obrazovno-vaspitne delatnosti škole, podsticanja individualnih sklonosti i interesovanja i pravilnog korišćenja slobodnog vremena, škola je dužna da realizuje slobodne aktivnosti, koje se sprovode kroz rad u sekcijama i vannastavnim aktivnostima.
Program karijernog vođenja i savetovanja učenika
Član 15
Škola omogućava formiranje zrele i odgovorne ličnosti, sposobne da donosi dobro promišljene i odgovorne odluke o vlastitoj profesionalnoj budućnosti i da ih sprovodi u delo.
Škola formira stručni tim za karijerno vođenje i savetovanje u čijem sastavu su stručni saradnici i nastavnici. Tim u saradnji sa nastavnicima realizuje praćenje individualnih sklonosti učenika. Savetodavni rad obavlja se tokom školovanja, i škola, po potrebi, sarađuje sa nadležnim ustanovama koje se bave karijernim vođenjem i savetovanjem.
Škola pomaže učenicima i roditeljima u istraživanju mogućnosti za dalje učenje i zapošljavanje, odnosno identifikovanje, izbor i korišćenje brojnih informacija o profesijama, karijeri, daljem učenju i obrazovanju i formiranje sopstvenog stava o tome.
Program zaštite životne sredine
Član 16
Program zaštite životne sredine obuhvata aktivnosti usmerene na jačanje i razvoj svesti o značaju zdrave životne sredine, održivog razvoja i očuvanju i unapređenju prirodnih resursa.
Škola doprinosi zaštiti životne sredine ostvarivanjem programa zaštite životne sredine, zajedničkim istraživanjem i akcijama lokalne samouprave i škole, kao i na drugi način, u skladu sa zakonom.
Program zaštite od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja i programi prevencije drugih oblika rizičnog ponašanja
Član 17
Program zaštite od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja i programi prevencije drugih oblika rizičnog ponašanja, kao što su, naročito, upotreba alkohola, duvana, psihoaktivnih supstanci, zavisnost od interneta, video igrica i igara na sreću, maloletnička delikvencija, sastavni su deo školskog programa i ostvaruju se u skladu sa Zakonom.
Programi iz stava 1. ovog člana ostvaruju se kroz različite nastavne i slobodne aktivnosti sa učenicima, zaposlenima, roditeljima, odnosno drugim zakonskim zastupnicima, u saradnji sa jedinicom lokalne samouprave, u skladu sa utvrđenim potrebama.
U ostvarivanje programa iz stava 1. ovog člana uključuju se i fizička i pravna lica sa teritorije jedinice lokalne samouprave, ustanove u oblasti kulture i sporta, vršnjački posrednici, kao i lica obučena za prevenciju i intervenciju u slučaju nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja i drugih oblika rizičnog ponašanja.
Program školskog sporta
Član 18
Radi razvoja i praktikovanja zdravih životnih stilova, svesti o važnosti sopstvenog zdravlja i bezbednosti, potrebe negovanja i razvoja fizičkih sposobnosti, škola u okviru školskog programa, pored nastave realizuje i program školskog sporta.
Školskim sportom su obuhvaćeni svi učenici kroz odeljenjska takmičenja i pripreme za takmičenja. Škola obavlja pripreme i takmičenja u skladu sa školskim programom.
Škola može da sarađuje i sa lokalnim sportskim organizacijama.
U toku školske godine škola može da organizuje nedelju školskog sporta.
Program saradnje sa lokalnom samoupravom
Član 19
Saradnja sa lokalnom samoupravom, koja uključuje i saradnju sa kancelarijama za mlade u jedinicama lokalne samouprave, ostvaruje se na osnovu programa koji čini deo školskog programa i deo razvojnog plana škole.
Škola prati, uključuje se u dešavanja u lokalnoj samoupravi, i zajedno sa njenim predstavnicima planira sadržaj i način saradnje, naročito o pitanjima od kojih zavisi razvoj škole.
Program saradnje sa porodicom
Član 20
Škola podstiče i neguje partnerski odnos sa roditeljima, odnosno drugim zakonskim zastupnicima učenika, zasnovan na principima međusobnog razumevanja, poštovanja i poverenja.
Programom saradnje sa porodicom škola definiše oblasti, sadržaj i oblike saradnje sa roditeljima, odnosno drugim zakonskim zastupnicima učenika, koji obuhvataju detaljno informisanje i savetovanje roditelja, uključivanje roditelja u aktivnosti škole, konsultovanje u donošenju odluka oko bezbednosnih, nastavnih, vannastavnih, organizacionih i finansijskih pitanja i to radi unapređivanja kvaliteta obrazovanja i vaspitanja, kao i obezbeđivanja sveobuhvatnosti i trajnosti obrazovno-vaspitnih uticaja.
Program iz stava 2. ovog člana obuhvata i načine saradnje sa opštinskim savetom roditelja.
Radi praćenja uspešnosti programa, škola može da na kraju svakog polugodišta organizuje anketiranje roditelja u pogledu njihovog zadovoljstva programom i u pogledu njihovih sugestija za naredno polugodište. Anketiranje se obavlja anonimno kako bi bilo objektivno.
Mišljenje roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika, dobijeno kao rezultat anketiranja, uzima se u obzir u postupku vrednovanja kvaliteta rada škole.
Program ekskurzija
Član 21
Škola planira izvođenje ekskurzija, na način i pod uslovima utvrđenim planom i programom nastave i učenja.
Program ekskurzija sastavni je deo školskog programa i godišnjeg plana rada škole.
Prilikom izvođenja ekskurzije naročito se mora voditi računa o svim vidovima zaštite i bezbednosti učenika.
Bliže uslove i druga pitanja od značaja za organizaciju i ostvarivanje ekskurzije u školi uređuje ministar.
Program studijske posete
Član 21a
Nastavnik može u toku školske godine da deo nastave provede u odgovarajućoj srednjoj školi u inostranstvu, a na osnovu međunarodnog ugovora o razmeni i mobilnosti.
Program bezbednosti i zdravlja na radu
Član 22
Program bezbednosti i zdravlja na radu obuhvata zajedničke aktivnosti škole, roditelja i lokalne samouprave, usmerene na razvoj svesti za sprovođenje i unapređivanje bezbednosti i zdravlja na radu.
Učeničke organizacije u školi
Član 23
Škola može da ima svoje učeničke organizacije, a može da se povezuje i sa organizacijama van škole (Crveni krst, organizacija gorana, planinara, izviđača i slično), u skladu sa zakonom.
U svakoj školi se organizuje učenički parlament, u skladu sa Zakonom.
Učenički parlament predlaže svoj program rada, u skladu sa Zakonom.
Način rada učeničkog parlamenta određuje se aktom škole.
Učenički parlamenti škola mogu da se udruže u zajednicu učeničkih parlamenata.
Učenički parlament, uz saglasnost školskog odbora, može osnovati učenički klub. Plan rada učeničkog kluba donosi školski odbor, na predlog učeničkog parlamenta, kao sastavni deo školskog programa. Način rada učeničkog kluba određuje se aktom škole.
Član 24
Ustanova može da stekne status model ustanove.
Model ustanova je ustanova koja ostvaruje izuzetne rezultate u obrazovnom i vaspitnom radu, naročito doprinosi unapređivanju obrazovne i vaspitne prakse u skladu sa opštim principima i ciljevima obrazovanja i vaspitanja.
Odluku o dodeli statusa model ustanove donosi ministar.
Bliže uslove za sticanje statusa model ustanove i prestanka važenja statusa, propisuje ministar.
III OSTVARIVANJE OBRAZOVANJA I VASPITANJA
Obrazovno-vaspitni rad
Član 25
Obrazovno-vaspitni rad obuhvata nastavne i vannastavne aktivnosti škole kojima se ostvaruje školski program i postižu propisani ciljevi, ishodi, standardi postignuća i kompetencije, u skladu sa Zakonom i ovim zakonom.
Oblici obrazovno-vaspitnog rada
Član 26
Obavezni oblici obrazovno-vaspitnog rada za redovnog učenika su: nastava - teorijska, praktična i vežbe, dodatna, dopunska nastava i praksa kada su određeni planom i programom nastave i učenja, pripremna nastava i društveno-korisni rad ako se u toku školske godine ukaže potreba za njim.
Obavezni oblici obrazovno-vaspitnog rada za vanrednog učenika mogu biti: nastava, pripremni i konsultativno-instruktivni rad.
Učenik obavezno bira sa liste izbornih programa versku nastavu ili građansko vaspitanje.
Fakultativni oblici obrazovno-vaspitnog rada su: nastava jezika nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture, drugog, odnosno trećeg stranog jezika i predmeta potrebnih za dalje školovanje, stručno osposobljavanje ili razvoj učenika i vannastavni oblici - hor, orkestar, pozorište, ekskurzija, kulturno-umetničke, tehničke, pronalazačke, humanitarne, sportsko-rekreativne i druge aktivnosti.
Fakultativni oblici obrazovno-vaspitnog rada obavezni su za učenike koji se za njih opredele.
Dualno obrazovanje
Član 26a
Dualno obrazovanje je model realizacije u sistemu srednjeg stručnog obrazovanja i vaspitanja u kome se kroz teorijsku nastavu i vežbe u školi i učenje kroz rad kod poslodavca, stiču, usavršavaju i izgrađuju znanja, veštine, sposobnosti i stavovi u skladu sa standardom kvalifikacije i planom i programom nastave i učenja.
Ministarstvo u konkursu za upis učenika u srednju školu informiše učenike i roditelje o školama i obrazovnim profilima koje ostvaruju obrazovanje po dualnom modelu.
Nastava za učenike na kućnom i bolničkom lečenju, nastava kod kuće i nastava na daljinu
Član 27
Škola može da organizuje obrazovno-vaspitni rad kao poseban oblik rada za učenike na dužem kućnom i bolničkom lečenju uz saglasnost Ministarstva.
Za učenike koji zbog većih zdravstvenih problema ili hroničnih bolesti ne mogu da pohađaju nastavu duže od tri nedelje, nastava se organizuje u kućnim uslovima, odnosno u zdravstvenoj ustanovi.
Roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik dužan je da o potrebi organizovanja nastave za učenika na dužem kućnom i bolničkom lečenju obavesti školu.
Roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik ima pravo da svom detetu omogući sticanje srednjeg obrazovanja i vaspitanja kod kuće, uz obezbeđivanje stvarnih troškova obrazovanja i vaspitanja.
Roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik dužan je da do kraja nastavne godine pismeno obavesti školu u koju je učenik upisan o nameri da za svoje dete od sledeće školske godine organizuje nastavu kod kuće.
Škola iz stava 5. ovog člana dužna je da organizuje polaganje razrednih ispita iz svih predmeta u skladu sa planom i programom nastave i učenja.
Srednje obrazovanje i vaspitanje kod kuće mora da obezbedi ostvarivanje propisanih ciljeva, ishoda i standarda obrazovnih postignuća.
Za učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom koji stiče srednje obrazovanje i vaspitanje kod kuće ostvarivanjem IOP-a 2, obrazovanje i vaspitanje kod kuće obezbeđuje ostvarivanje prilagođenih ciljeva i ishoda.
Roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik može da podnese pismeni obrazloženi zahtev za organizovanje nastave na daljinu, za svaku školsku godinu.
O nastavi na daljinu škola odlučuje na osnovu svih uslova potrebnih za ovaj vid obrazovanja i vaspitanja.
Za organizovanje nastave na daljinu škola podnosi zahtev Ministarstvu za dobijanje saglasnosti za organizovanje nastave na daljinu.
Nastava na daljinu mora da obezbedi ostvarivanje propisanih ciljeva, ishoda i standarda obrazovnih postignuća.
Za učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom za koga je organizovana nastava na daljinu, a stiče srednje obrazovanje i vaspitanje ostvarivanjem IOP-a 2, nastava na daljinu obezbeđuje ostvarivanje prilagođenih ciljeva i ishoda.
Škola vodi evidenciju o obrazovanju i vaspitanju učenika na kućnom i bolničkom lečenju, koji stiču srednje obrazovanje i vaspitanje kod kuće i koji stiču srednje obrazovanje i vaspitanje nastavom na daljinu.
Evidencija iz stava 14. ovog člana čini sastavni deo evidencije o učeniku iz člana 70. ovog zakona.
Način organizovanja nastave za učenike na dužem kućnom i bolničkom lečenju propisuje ministar.
Bliže uslove za ostvarivanje i način osiguranja kvaliteta i vrednovanja nastave kod kuće i nastave na daljinu, propisuje ministar.
Srednja škola osnovana za potrebe unutrašnjih poslova ne organizuje nastavu za učenike na kućnom i bolničkom lečenju, nastavu kod kuće i nastavu na daljinu.
Vreme koje učenik provodi u školi
Član 28
Vreme koje učenik provodi u školi izraženo je u satima i obuhvata časove obaveznih predmeta i izbornih programa i aktivnosti.
U gimnaziji učenik može da ima do 27 sati obaveznih predmeta i izbornih programa nastave nedeljno, u stručnoj i umetničkoj školi do 28 sati, osim u školi koja ostvaruje programe baletskog obrazovanja, gde učenik može da ima do 34 sata.
Kada je učenik škole iz stava 2. ovog člana pripadnik nacionalne manjine koji stiče obrazovanje na jeziku nacionalne manjine, odnosno dvojezično ili na srpskom jeziku, ima do dva sata nastave nedeljno više.
Učenik može da ima do tri časa izbornih aktivnosti nedeljno.
Čas teorijske nastave i vežbi traje 45 minuta, a praktične nastave 60 minuta.
Nastava može da bude organizovana u blokovima.
U školi za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom planom i programom nastave i učenja može se propisati kraće trajanje časa uz saglasnost Ministarstva.
U nedeljni broj sati iz stava 2. ovog člana ne uračunava se trajanje dopunske i dodatne nastave i časa odeljenskog starešine.
Broj učenika u odeljenju
Član 29
Nastava se izvodi u odeljenju do 28 učenika, u grupi, odnosno pojedinačno, u skladu sa školskim programom.
U jednom odeljenju mogu da budu najviše dva učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
Broj učenika utvrđen u stavu 1. ovog člana umanjuje se za dva po učeniku koji srednje obrazovanje i vaspitanje stiče ostvarivanjem individualnog obrazovnog plana, odnosno za tri po učeniku koji srednje obrazovanje i vaspitanje stiče ostvarivanjem individualnog obrazovnog plana sa prilagođenim i izmenjenim sadržajima i ishodima učenja.
U odeljenju, odnosno vaspitnoj grupi učenika u školama za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom može biti od šest do 12 učenika, a za praktičnu nastavu do šest učenika.
Praktična nastava i profesionalna praksa
Član 30
Praktična nastava i profesionalna praksa ostvaruju se: u školi, kod poslodavca ili kombinovano delom u školi, a delom kod poslodavca, u skladu sa planom i programom nastave i učenja.
Praktična nastava i profesionalna praksa koja se ostvaruje kombinovano delom u školi a delom kod poslodavca, može se realizovati kod poslodavca najviše u obimu od 25% od ukupnog obima časova praktične nastave i profesionalne prakse, o čemu škola i poslodavac zaključuju ugovor.
Praktična nastava i profesionalna praksa koja se ostvaruje kod poslodavca ostvaruje se kao učenje kroz rad, u skladu sa zakonom kojim se uređuje dualno obrazovanje.
Poslodavcem u smislu stava 2. ovog člana ne smatra se zdravstvena ustanova i ustanova socijalne zaštite čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, kod koje se realizuje praktična nastava i profesionalna praksa za obrazovne profile u području rada zdravstvo i socijalna zaštita, kao ni ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove kod kog se realizuje praktična nastava (i profesionalna praksa) za učenike srednje škole osnovane za potrebe unutrašnjih poslova.
Za učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom obezbeđuje se prilagođavanje radnog mesta u odnosu na njegove mogućnosti i vrstu invaliditeta u okviru praktične nastave.
Ugovor iz stava 2. ovog člana poslodavac dostavlja Privrednoj komori Srbije, u roku od osam dana od dana zaključenja ugovora.
Način sprovođenja praktične nastave i profesionalne prakse iz stava 1. ovog člana, sadržaj i elemente ugovora iz stava 2. ovog člana i druga pitanja vezana za ostvarivanje praktične nastave i profesionalne prakse uređuje ministar.
Drugi oblici neposrednog obrazovno-vaspitnog rada
Član 31
Dodatnu nastavu škola ostvaruje za učenika koji postiže izuzetne rezultate ili pokazuje interesovanje za produbljivanje znanja iz određenog predmeta.
Dopunsku nastavu škola ostvaruje sa učenicima koji imaju teškoće u savladavanju programa iz pojedinih predmeta ili sa učenicima koji žele da unaprede postignuća u određenoj nastavnoj oblasti.
Učenik je obavezan da ostvaruje dopunsku nastavu ako se proceni da je to potrebno.
Pripremnu nastavu škola ostvaruje za redovnog učenika koji se upućuje na polaganje razrednog ispita, i za vanrednog učenika.
Pripremna nastava ostvaruje se i za učenika koji je upućen na polaganje popravnog ispita, u obimu od najmanje 10% od ukupnog godišnjeg broja časova iz predmeta na koji je upućen na popravni ispit.
Škola je dužna da organizuje pripremu svih učenika za polaganje maturskih i završnih ispita, odnosno opšte, stručne i umetničke mature i završnog ispita srednjeg stručnog obrazovanja, u obimu od najmanje 5% od ukupnog godišnjeg broja časova iz predmeta iz kojih se polaže maturski, odnosno završni ispit, odnosno opšta, stručna i umetnička matura i završni ispit srednjeg stručnog obrazovanja.
Za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom, koji su uključeni u redovan sistem obrazovanja i vaspitanja, ostvaruje se dodatna podrška u skladu sa individualnim obrazovnim planom.
Učenička zadruga
Član 32
Škola može da osnuje učeničku zadrugu s ciljem podsticanja razvijanja pozitivnog odnosa učenika prema radu i profesionalne orijentacije, povezivanja nastave sa svetom rada, razvijanja svesti o odgovornosti za preuzete obaveze, kao i razvoja pozitivnog odnosa prema timskom radu i preduzetništvu.
Rad učeničke zadruge uređuje se statutom škole i pravilima za rad zadruge, u skladu sa zakonom.
Škola može pružati usluge i prodavati proizvode nastale kao rezultat rada u učeničkoj zadruzi, kao i udžbenike, pribor i opremu koja je potrebna za ostvarivanje obrazovno-vaspitnog rada.
Sredstva stečena radom učeničke zadruge koriste se za proširenje materijalne osnove rada učeničke zadruge, ekskurzije, ishranu učenika, nagrade članovima učeničke zadruge i unapređivanje obrazovno-vaspitnog rada u školi i u druge svrhe u skladu sa aktima kojima se uređuje rad učeničke zadruge.
Učenička zadruga se upisuje u registar zadruga shodnom primenom odredaba zakona kojim se uređuje registracija zadruga.
Sadržinu osnivačkog akta, sticanje i prestanak statusa zadrugara, upravljanje i način rada učeničke zadruge, bliže uređuje ministar.
IV UČENICI
Pravo na upis
Član 33
U školu može da se upiše lice koje je završilo osnovno obrazovanje i vaspitanje.
Lice koje je završilo u inostranstvu osnovno obrazovanje i vaspitanje ili jedan od poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja, odnosno koje je završilo u Republici Srbiji stranu školu ili jedan od poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja u stranoj školi u Republici Srbiji, posle priznavanja strane školske isprave koje se vrši na osnovu zakona koji uređuje nacionalni okvir kvalifikacija Republike Srbije, može da se upiše u školu, u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje postupak upisa u školu.
U prvi razred škole koja ostvaruje programe muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja može da se upiše lice koje je završilo osnovno muzičko, odnosno baletsko obrazovanje i vaspitanje, a lice koje nije završilo osnovno muzičko, odnosno baletsko obrazovanje i vaspitanje, ako prethodno položi ispit na nivou programa tog obrazovanja.
Lice koje pohađa osnovno obrazovanje i vaspitanje, a nije ga završilo, a završilo je osnovno muzičko ili baletsko obrazovanje i vaspitanje, može da se upiše u školu koja ostvaruje programe muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja radi pohađanja nastave iz umetničkih i stručnih predmeta.
Posle završenog srednjeg obrazovanja i vaspitanja u školu može da se upiše lice radi prekvalifikacije, dokvalifikacije, specijalističkog ili majstorskog obrazovanja. Lice koje se upisuje u školu radi sticanja specijalističkog ili majstorskog obrazovanja mora da ima prethodno završeno odgovarajuće srednje obrazovanje i vaspitanje i najmanje dve godine radnog iskustva.
Planom i programom nastave i učenja utvrđuju se uslovi za sticanje specijalističkog i majstorskog obrazovanja.
Upis u školu za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom
Član 34
U školu za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom može da se upiše lice na osnovu mišljenja interresorne komisije i uz saglasnost roditelja, odnosno drugog zakonskog zastupnika.
Odlučivanje o broju učenika za upis
Član 35
Škola, čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, do 31. decembra, predlaže Ministarstvu, preko školskih uprava, broj i strukturu upisa učenika po područjima rada i obrazovnim profilima za narednu školsku godinu.
Pri određivanju broja učenika škola u saradnji sa predstavnicima organizacije nadležne za poslove zapošljavanja prema sedištu lokalne samouprave, poslodavcima i članovima nadležnih organa za zapošljavanje u jedinici lokalne samouprave, vodi računa o potrebama privrede i mogućnostima daljeg školovanja budućih učenika.
Nadležni organ u jedinici lokalne samouprave za zapošljavanje u saradnji sa školskom upravom, poslodavcima i drugim zainteresovanim stranama učestvuje u izradi opštinskog odnosno gradskog predloga plana upisa učenika u sve srednje škole sa svoje teritorije.
Za škole na teritoriji autonomne pokrajine, nadležni organ autonomne pokrajine utvrđuje broj učenika za upis u školu i dostavlja ga Ministarstvu na saglasnost.
U postupku utvrđivanja broja učenika za upis u školu u kojoj se nastava izvodi na jeziku nacionalne manjine, nacionalni savet nacionalne manjine daje mišljenje. Ukoliko nacionalni savet nacionalne manjine ne dostavi mišljenje u roku od 15 dana od prijema zahteva, smatra se da je mišljenje dato.
Ministarstvo donosi odluku o broju učenika za upis u škole iz stava 1. ovog člana do 31. marta.
Konkurs za upis u školu čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave
Član 36
Upis učenika u prvi razred škole čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave, vrši se na osnovu konkursa.
Ministarstvo raspisuje zajednički konkurs za sve škole iz stava 1. ovog člana do 1. maja.
Konkurs sadrži i obaveštenje o jeziku na kojem se ostvaruje obrazovno-vaspitni rad, kao i informacije o prilagođenim uslovima za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom.
U postupku upisa učenika u školu i u školu za koju je propisano polaganje prijemnog ispita kojim se proveravaju izuzetne, odnosno posebne sposobnosti, Ministarstvo prikuplja odgovarajuće podatke iz člana 181a Zakona.
Učenici mogu da izvrše uvid u bazu iz člana 36b stav 2. putem portala posvećenog upisu u srednju školu, čiji sadržaj ažurira Ministarstvo, unosom svoje identifikacione šifre.
Uvid u podatke za učenike pojedine škole može se izvršiti samo u toj školi, u posebnoj prostoriji u koju je pristup dozvoljen samo učenicima, njihovim roditeljima, odnosno drugim zakonskim zastupnicima i licima ovlašćenim za sprovođenje i organizaciju ispita.
Škola u toku godine vrši upis kandidata radi sticanja specijalističkog, odnosno majstorskog obrazovanja, stručne osposobljenosti, prekvalifikacije, dokvalifikacije i obuke, uz saglasnost Ministarstva, a u školi u kojoj se nastava izvodi na jeziku nacionalne manjine prethodno se pribavlja mišljenje nacionalnog saveta nacionalne manjine. Ukoliko nacionalni savet nacionalne manjine ne dostavi mišljenje u roku od 15 dana od prijema zahteva, smatra se da je mišljenje dato.
Konkurs za smeštaj učenika u školu sa domom, odnosno u dom učenika, raspisuje se u skladu sa zakonom kojim se uređuje učenički standard.
Podaci iz st. 4. i 5. prikupljaju se iz evidencija koje osnovna škola vodi u skladu sa Zakonom i ovim zakonom. Srednja škola prikuplja rezultate prijemnog ispita u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje postupak upisa u srednju školu.
Upis kandidata po posebnim uslovima
Član 36a
Pojedina lica ili grupe lica mogu da se upišu u srednju školu pod povoljnijim uslovima radi postizanja pune ravnopravnosti u sticanju obrazovanja.
Merila i postupak za upis lica iz stava 1. ovog člana, propisuje ministar.
Član 36b
Obrada podataka iz člana 36. stav 4. ovog zakona vrši se na način propisan članom 181a Zakona, u cilju ostvarivanja prava na srednje obrazovanje i vaspitanje.
Obrada podataka vrši se elektronski, u okviru baze podataka koju uspostavlja i kojom upravlja Ministarstvo.
Bliže uslove i način održavanja i administriranja baze podataka iz stava 2. ovog člana, zatim obrade, unosa i ažuriranja podataka koji se u bazu podataka unose, propisuje ministar.
Prilikom obrade podataka rukovalac je u obavezi da poštuje pravila o srazmernosti obrade u odnosu na cilj koji se namerava ostvariti.
Upis odraslih
Član 37
Upis odraslih vrši se u skladu sa Zakonom, ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje obrazovanje odraslih.
Redosled kandidata za upis u školu i prijemni ispit
Član 38
Redosled kandidata za upis u školu utvrđuje se na osnovu uspeha u prethodnom školovanju koje uključuje i uspeh učenika na završnom ispitu.
Kandidat koji se upisuje u umetničku školu (muzička, baletska i umetnička škola likovne oblasti), odnosno na obrazovni profil u oblasti umetnosti, školu ili odeljenje za učenike sa izuzetnim, odnosno posebnim sposobnostima, školu u kojoj se deo nastave ostvaruje na stranom jeziku i školu za talentovane učenike, polaže prijemni ispit za proveru izuzetnih, odnosno posebnih sposobnosti.
Kandidat za upis u školu iz stava 2. ovog člana ima pravo da polaže prijemni ispit na jeziku na kojem je završio osnovno obrazovanje i vaspitanje.
Pravo na rangiranje radi upisa u školu iz stava 2. ovog člana stiče kandidat koji je položio prijemni ispit.
Redosled kandidata za upis u školu iz stava 2. ovog člana, sem srednje stručne škole, utvrđuje se na osnovu uspeha na prijemnom ispitu i uspeha u prethodnom školovanju.
Redosled kandidata za upis u srednju stručnu školu u kojoj se deo nastave ostvaruje na stranom jeziku utvrđuje se na osnovu uspeha u prethodnom školovanju.
Kandidat koji je završio poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja i vaspitanja na stranom jeziku u inostranstvu ili u stranoj školi u Republici Srbiji, posle priznavanja strane školske isprave, koje se vrši na osnovu zakona koji uređuje nacionalni okvir kvalifikacija Republike Srbije, može da se upiše u školu u kojoj se ostvaruje deo nastave na jeziku na kome je završio poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja i vaspitanja, bez polaganja prijemnog ispita, ukoliko je broj učenika u odeljenju posle raspoređivanja manji od trideset, u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje upis učenika u školu.
Ukoliko kandidat iz stava 7. ovog člana konkuriše za upis u sve škole osim škole u kojoj se deo nastave ostvaruje na stranom jeziku, iz stava 2. ovog člana, polaže prijemni ispit.
Kandidat koji je završio osnovno obrazovanje i vaspitanje ili jedan od poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja i vaspitanja u inostranstvu ili koji je u Republici Srbiji završio stranu školu ili jedan od poslednja dva razreda osnovnog obrazovanja i vaspitanja u stranoj školi, upisuje se preko broja određenog za upis učenika, u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje upis učenika u školu.
Ukoliko kandidat iz stava 9. ovog člana konkuriše za upis u školu iz stava 2. ovog člana, polaže prijemni ispit.
Merila i postupak za utvrđivanje redosleda kandidata za upis u školu, vrednovanje učešća učenika osmog razreda na takmičenjima i vrste takmičenja čija se mesta vrednuju, sadržinu, vreme, mesto i način polaganja prijemnog ispita, uslove za upis kandidata iz člana 33. stav 2, člana 36a stav 1, člana 38. st. 7. i 9. i člana 40. stav 3. ovog zakona i druga pitanja vezana za upis u školu, propisuje ministar.
Izbor stranog jezika
Član 39
Učenik u školi nastavlja sa izučavanjem stranih jezika koje je učio u osnovnom obrazovanju i vaspitanju, ukoliko su planom i programom nastave i učenja predviđena dva strana jezika, ili bira jedan od njih ukoliko je predviđen jedan strani jezik, osim ako je planom i programom nastave i učenja predviđeno obavezno učenje određenog stranog jezika.
Ako škola ne može da organizuje nastavu tih jezika zbog nedovoljnog broja prijavljenih učenika (manje od 15 na nivou razreda), u školi se organizuje nastava stranog jezika za koji postoje uslovi.
Izuzetno od stava 2. ovog člana, ako škola ne može da organizuje nastavu stranog jezika zbog nedovoljnog broja učenika, škola može da organizuje kombinovanu grupu na nivou dva ili više različitih razreda koja ima najmanje 15 učenika, odnosno kombinovanu grupu na nivou dva ili više različitih razreda koja ima najmanje 12 učenika u odeljenjima za učenike sa posebnim sposobnostima za filološke nauke, uz saglasnost ministra.
Redovan i vanredan učenik
Član 40
Redovan učenik prvog razreda škole je lice koje je upisano u prvi razred radi sticanja srednjeg obrazovanja i vaspitanja ili obrazovanja za rad i mlađe je od 17 godina, a vanredan učenik prvog razreda škole je lice upisano u prvi razred srednjeg obrazovanja i vaspitanja ili obrazovanja za rad i starije je od 17 godina.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, lice mlađe od 17 godina može da stiče srednje obrazovanje i vaspitanje ili obrazovanje za rad u svojstvu vanrednog učenika, ako opravda nemogućnost redovnog pohađanja nastave, uz saglasnost ministra, i to:
1) lice koje se profesionalno bavi sportom;
2) lice čija priroda bolesti objektivno ne dozvoljava redovno pohađanje nastave;
3) u drugim opravdanim slučajevima kada objektivne okolnosti ne dozvoljavaju redovno pohađanje nastave.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, lice starije od 17 godina koje je prethodne školske godine završilo osnovnu školu u trajanju od osam godina, može u narednoj školskoj godini da se upiše u školu u svojstvu redovnog učenika, u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje upis učenika u školu.
Planom i programom nastave i učenja za muzičko, odnosno baletsko obrazovanje i vaspitanje i za obrazovanje i vaspitanje učenika sa smetnjama u razvoju i invaliditetom može se utvrditi druga starosna granica za upis u školu i za sticanje svojstva redovnog učenika.
Izuzetno od st. 1-3. ovog člana, učenik srednje škole osnovane za potrebe unutrašnjih poslova može sticati obrazovanje samo u svojstvu redovnog učenika.
Sticanje svojstva učenika
Član 41
Svojstvo redovnog, odnosno vanrednog učenika stiče se upisom u školu svake školske godine, pod uslovima utvrđenim Zakonom i ovim zakonom.
Redovan učenik iz stava 1. ovog člana ima pravo da se upiše u odgovarajući razred najkasnije do 31. avgusta, osim ako je započet postupak po zahtevu za zaštitu prava učenika ili vaspitno-disciplinski postupak, kada se vrši upis po okončanju postupka.
Lice o čijem se pravu na priznavanje strane školske isprave odlučuje prema odredbama zakona koji uređuje nacionalni okvir kvalifikacija Republike Srbije, može biti uslovno upisano u naredni razred ukoliko postupak priznavanja nije okončan do isteka roka za upis učenika u školu.
Vanredni učenik iz stava 1. ovog člana ima pravo da se upiše u odgovarajući razred u toku školske godine.
Izuzetno, redovan učenik srednjeg obrazovanja i vaspitanja koji nije položio popravni ispit, može da završi započeti razred u istoj školi naredne školske godine, u svojstvu vanrednog učenika, ponovnim polaganjem nepoloženog ispita, uz obavezu plaćanja naknade stvarnih troškova koje utvrdi škola. Kada završi razred, vanredan učenik ima pravo da se u istoj školskoj godini upiše u naredni razred, u istom svojstvu.
Uporedno školovanje i svojstvo učenika
Član 42
Učenik ima svojstvo redovnog učenika u jednoj školi, osim ako se uporedo školuje u školi koja ostvaruje programe muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja.
Redovan učenik može uporedo da savladava školski program, odnosno deo školskog programa za drugi obrazovni profil, kao vanredan učenik, uz obavezu plaćanja naknade stvarnih troškova.
Redovan učenik koji pohađa program internacionalne mature može uporedo da savladava školski program, odnosno deo školskog programa za drugi smer gimnazije ili drugi obrazovni profil, kao redovan učenik.
Ispisivanje iz škole i ponovno upisivanje u školu
Član 43
Redovan učenik, njegov roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik može da podnese pismeni zahtev za izdavanje ispisnice, u toku školske godine.
Učenik iz stava 1. ovog člana može da se upiše u drugu školu u roku od sedam dana od dana uručenja ispisnice.
Učenik iz stava 1. ovog člana, koji se ne upiše u školu u propisanom roku, ima pravo da naredne školske godine izvrši ponovni upis u istu školu i u isti razred, osim učenika srednje škole osnovane za potrebe unutrašnjih poslova.
Ukoliko u toku trajanja vaspitno-disciplinskog postupka učenik srednje škole, roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik podnese zahtev da se učenik ispiše iz škole, škola će doneti rešenje kojim se izdavanje ispisnice odlaže do okončanja vaspitno-disciplinskog postupka, u skladu sa Zakonom.
Na rešenje iz stava 4. ovog člana učenik, njegov roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik, nema pravo žalbe ali ima pravo na sudsku zaštitu u upravnom sporu.
Rešenje iz stava 4. ovog člana škola donosi u roku od dva radna dana od dana podnošenja zahteva.
Prilikom upisivanja učenika u drugu školu u toku školske godine, podaci o izrečenim vaspitnim i vaspitno-disciplinskim merama moraju biti uneti u odgovarajući deo obrasca ispisnice.
Škola u kojoj učenik nastavlja školovanje je u obavezi da prati ponašanje učenika i sprovodi pojačan vaspitni rad, u skladu sa Zakonom.
Prelazak učenika u drugu školu, odnosno na drugi obrazovni profil
Član 44
Učenik može da pređe u drugu školu, odnosno na drugi obrazovni profil, radi završavanja započetog školovanja, osim u školu, odnosno obrazovni profil za čiji upis je propisana obaveza polaganja prijemnog ispita.
Pohvaljivanje i nagrađivanje učenika
Član 45
Učenik koji se ističe u učenju i drugim aspektima školskog rada pohvaljuje se ili nagrađuje.
Opštim aktom škole određuju se uslovi i način dodeljivanja pohvala i nagrada, kao i za izbor učenika generacije.
Član 46
Kao poseban oblik priznanja u toku školovanja učeniku se dodeljuje diploma ili nagrada za izuzetan opšti uspeh, odnosno za izuzetan uspeh iz pojedinih nastavnih oblasti ili predmeta i izuzetna postignuća u bilo kojoj oblasti rada škole.
Vrste diploma, odnosno nagrada, uslove i način njihovog dodeljivanja utvrđuje ministar.
Obaveze učenika
Član 47
Redovan učenik je dužan da pohađa nastavu i izvršava druge obaveze utvrđene Zakonom, ovim zakonom i opštim aktima škole.
Roditelj, odnosno drugi zakonski zastupnik učenika iz stava 1. ovog člana dužan je da u roku od osam dana od dana izostanka učenika dostavi lekarsko opravdanje ili drugi relevantni dokument o opravdanosti izostanka.
Vanredan učenik polaže ispite iz svih predmeta utvrđenih školskim programom, osim iz predmeta fizičko vaspitanje - ako je stariji od 20 godina, i izvršava druge obaveze utvrđene Zakonom, ovim zakonom i opštim aktima škole.
Vladanje vanrednog učenika ne ocenjuje se.
Učenik koji je smešten u dom u sastavu škole odgovara za povredu obaveze, odnosno zabrane propisane Zakonom i zakonom kojim se uređuje učenički standard.
V OCENJIVANJE I ISPITI
Član 48
Ocenjivanjem u školi procenjuje se ostvarenost propisanih ishoda i standarda obrazovnih postignuća, a za učenike sa smetnjama u razvoju i invaliditetom - izmenjenih ciljeva i ishoda u savladavanju individualnog obrazovnog plana.
Praćenje razvoja, napredovanja i ostvarenosti postignuća učenika u toku školske godine obavlja se formativnim i sumativnim ocenjivanjem.
Formativno ocenjivanje, u smislu ovog zakona, jeste redovno proveravanje postignuća i praćenje vladanja učenika u toku savladavanja školskog programa i sadrži povratnu informaciju i preporuke za dalje napredovanje i, po pravilu, evidentira se u pedagoškoj dokumentaciji nastavnika.
Sumativno ocenjivanje je vrednovanje postignuća učenika na kraju programske celine ili za klasifikacioni period iz predmeta i vladanja. Ocene dobijene sumativnim ocenjivanjem su, po pravilu, brojčane i unose se u propisanu evidenciju o obrazovno-vaspitnom radu.
Uspeh učenika i ocena
Član 49
Uspeh učenika ocenjuje se iz predmeta i vladanja.
Ocenjivanje je javno i svaka ocena mora odmah da bude obrazložena učeniku.
Učenik se ocenjuje najmanje tri puta u polugodištu. Izuzetno, ukoliko je nedeljni fond nastavnog predmeta jedan čas, učenik se ocenjuje najmanje dva puta u polugodištu.
U toku školske godine ocenjivanje je opisno i brojčano i vrši se na osnovu praćenja napredovanja učenika u savlađivanju školskog programa, a na osnovu ishoda i standarda postignuća. Zaključna ocena iz predmeta jeste brojčana i izvodi se na kraju prvog i drugog polugodišta. Učenik sa smetnjama u razvoju i invaliditetom kome su tokom obrazovanja prilagođavani ciljevi i ishodi učenja ocenjuje se u skladu sa njima.
Brojčane ocene učenika u pojedinim nastavnim predmetima su: odličan (5), vrlo dobar (4), dobar (3), dovoljan (2) i nedovoljan (1). Ocena nedovoljan (1) nije prelazna.
Učenik koji na kraju školske godine ima prelazne ocene iz svakog nastavnog predmeta prelazi u naredni razred.
U školama koje ostvaruju poseban ili međunarodni program, za koje Ministarstvo utvrdi da ostvarivanje tog programa obezbeđuje ostvarivanje standarda za završetak srednjeg obrazovanja i vaspitanja i za koje škola koja ih ostvaruje poseduje sertifikat međunarnodno priznatog udruženja škola koje ostvaruju isti program, učenik se ocenjuje u skladu sa programom koji se ostvaruje.
Uspeh učenika iz izbornih programa verska nastava i građansko vaspitanje ocenjuje se opisno.
Ocena iz izbornih programa, izuzev verske nastave i građanskog vaspitanja, je brojčana i utiče na opšti uspeh učenika.
Vladanje učenika ocenjuje se brojčano u toku prvog i drugog polugodišta i na kraju školske godine i utiče na opšti uspeh.
Učenik se ocenjuje najmanje dva puta u polugodištu iz vladanja.
Zaključna ocena iz vladanja izražava se brojčanom ocenom i to: primerno (5), vrlo dobro (4), dobro (3), zadovoljavajuće (2) i nezadovoljavajuće (1) i utiče na opšti uspeh učenika.
Vladanje vanrednog učenika ne ocenjuje se.
Zaključnu ocenu na predlog predmetnog nastavnika i ocenu iz vladanja na predlog odeljenjskog starešine utvrđuje odeljenjsko veće.
Način, postupak i kriterijume ocenjivanja uspeha iz pojedinačnih predmeta i vladanja i druga pitanja od značaja za ocenjivanje, propisuje ministar.
Oslobađanje od nastave fizičkog vaspitanja
Član 50
Učenik može biti privremeno ili za određenu školsku godinu oslobođen od praktičnog dela nastave fizičkog, odnosno fizičkog i zdravstvenog vaspitanja u celini ili delimično, osim učenika srednje škole osnovane za potrebe unutrašnjih poslova.
Direktor donosi odluku o oslobađanju učenika od praktičnog dela nastave fizičkog, odnosno fizičkog i zdravstvenog vaspitanja na osnovu predloga izabranog lekara.
Učenik koji je oslobođen praktičnog dela nastave fizičkog, odnosno fizičkog i zdravstvenog vaspitanja ocenjuje se na osnovu teorijskih znanja, u skladu sa programom predmeta.
Završavanje školovanja u kraćem roku
Član 51
Učenik koji postiže izuzetne rezultate u učenju ima pravo da završi školovanje u roku kraćem od predviđenog, osim učenika srednje škole osnovane za potrebe unutrašnjih poslova.
Učenik iz stava 1. ovog člana ima pravo da polaganjem ispita završi započeti i naredni razred. Nastavničko veće utvrđuje ispunjenost uslova za ostvarivanje tog prava.
Opšti uspeh učenika
Član 52
Opšti uspeh učenika utvrđuje se na kraju prvog i drugog polugodišta na osnovu aritmetičke sredine prelaznih zaključnih brojčanih ocena iz obaveznih predmeta, izbornih programa izuzev verske nastave i građanskog vaspitanja i ocene iz vladanja, i to:
- odličan uspeh - ako ima srednju ocenu najmanje 4,50;
- vrlo dobar uspeh - ako ima srednju ocenu od 3,50 zaključno sa 4,49;
- dobar uspeh - ako ima srednju ocenu od 2,50 zaključno sa 3,49;
- dovoljan uspeh - ako ima srednju ocenu do 2,49.
Ocene iz fakultativnih predmeta ne utiču na opšti uspeh učenika.
Napredovanje učenika
Član 53
Učenik je završio razred kada na kraju školske godine ima prelazne ocene iz svih obaveznih predmeta i izbornih programa koji se ocenjuju brojčano.
Redovni učenik ponavlja razred kada na kraju drugog polugodišta ima tri ili više neprelaznih ocena iz obaveznih predmeta i izbornih programa koji se ocenjuju brojčano, kada ne položi popravni ispit u propisanim rokovima, a u školi koja ostvaruje programe muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja ako dobije neprelaznu ocenu iz glavnog predmeta na godišnjem ispitu.
Redovni učenik ima pravo jedanput da ponovi razred u toku školovanja.
Uspeh učenika na ispitu
Član 54
Uspeh učenika ocenjuje se i na ispitu.
Ispiti se polažu po predmetima i razredima.
U školi se polažu: razredni, popravni i dopunski ispit. U školi koja ostvaruje programe muzičkog i baletskog obrazovanja i vaspitanja polaže se i godišnji ispit. Godišnji ispit iz glavnog predmeta polaže učenik škole koja ostvaruje programe muzičkog, odnosno baletskog obrazovanja i vaspitanja koji je na kraju školske godine iz glavnog predmeta ocenjen pozitivnom ocenom.
Ispiti iz stava 3. ovog člana polažu se pred ispitnom komisijom koju čine najmanje tri člana, od kojih su najmanje dva stručna za predmet koji se polaže. Članove ispitne komisije određuje direktor škole.
Opštim aktom škole utvrđuju se rokovi za polaganje ispita.
Smatra se da nije položio ispit učenik koji iz neopravdanih razloga ne pristupi ispitu ili odustane od ispita u toku ili pre ispita.
Razredni ispit
Član 55
Učenik koji iz opravdanih razloga nije prisustvovao nastavi više od jedne trećine predviđenog broja časova, a ocenjivanjem se utvrdi da nije ostvario propisane ciljeve, ishode i standarde postignuća u toku savladavanja školskog programa, upućuje se na razredni ispit.
Učenik se upućuje na razredni ispit i iz predmeta za koji nije organizovana nastava.
Razredni ispit učenik polaže u junskom i avgustovskom ispitnom roku.
Popravni ispit
