ZAKON O NAUCI I ISTRAŽIVANJIMA
("Sl. glasnik RS", br. 49/2019)
I OSNOVNE ODREDBE
Predmet zakona
Član 1
Ovim zakonom uređuje se sistem nauke i istraživanja u Republici Srbiji, i to planiranje i ostvarivanje opšteg interesa u nauci i istraživanju, obezbeđivanje kvaliteta i razvoja naučnoistraživačkog rada, pravni položaj instituta, osnivanje i upravljanje institutima, sticanje zvanja istraživača, institucionalno finansiranje i finansiranje drugih programa od opšteg društvenog interesa, vođenje evidencije, kao i druga pitanja od značaja za sistem nauke i istraživanja.
Svi termini kojima su u ovom zakonu označeni položaji, profesije, odnosno zanimanja i zvanja, izraženi u gramatičkom muškom rodu, podrazumevaju prirodni muški i ženski rod lica na koja se odnose.
Nauka i istraživanje kao delatnost
Član 2
Nauka i istraživanje kao delatnost od posebnog značaja za sveukupni razvoj Republike Srbije, zasnovana na znanju, iskustvu i veštinama, zajedno sa visokim obrazovanjem je pokretač privrednog i ukupnog društvenog razvoja.
Nauka i istraživanja u Republici Srbiji deo su međunarodnog naučnog, obrazovnog, kulturnog i umetničkog prostora.
Član 3
Nauka i istraživanje su, u smislu ovog zakona, sistematski stvaralački rad koji se preduzima radi stvaranja novih znanja, s ciljem podizanja opšteg civilizacijskog nivoa društva i korišćenja tih znanja u svim oblastima društvenog razvoja.
Član 4
Nauka i istraživanje se zasnivaju na sledećim načelima:
1) slobodi i autonomiji naučnog i istraživačkog rada;
2) javnosti naučnog i istraživačkog rada i rezultata tog rada, u skladu sa zakonom;
3) naučnoj i stručnoj kritici;
4) poštovanju standarda nauke i struke;
5) primeni međunarodnih standarda i kriterijuma u vrednovanju kvaliteta naučnog i istraživačkog rada u svakoj oblasti posebno, u odnosu na njenu specifičnost;
6) konkurentnosti i izvrsnosti naučnih programa i projekata;
7) etike naučnog i istraživačkog rada, u skladu sa principima dobre naučne prakse;
8) rodne ravnopravnosti u nauci i istraživanjima, kao i u organima odlučivanja;
9) povezanosti sa sistemom obrazovanja a posebno sa sistemom visokog obrazovanja;
10) otvorenosti za međunarodnu naučnu i tehnološku saradnju;
11) sprovođenja istraživačkog rada u skladu sa principima otvorene nauke;
12) brige za održivi razvoj i zaštitu životne sredine;
13) originalnosti i autentičnosti.
Upotreba postojećih i novostvorenih znanja usmerava se ka stvaranju dodatne vrednosti za društvo, pri čemu se poštuju načela zaštite i prometa intelektualne svojine.
Član 5
Naučni rad je slobodan i ne podleže nikakvim ograničenjima, osim onih koji proizlaze iz poštovanja standarda nauke i etičnosti u naučnom i istraživačkom radu, zaštite ljudskih i manjinskih prava, zaštite odbrambenih i bezbednosnih interesa, kao i zaštite životne sredine.
Naučni rad podleže naučnoj kritici.
Sloboda naučnog rada i stvaralaštva ogleda se u slobodi naučnog delovanja, slobodi izbora i razvoja naučnih metoda istraživanja i interpretacije, kao i poštovanja autorskih prava.
Član 6
U cilju povećanja kvaliteta i vidljivosti naučnog rada, istraživanja se sprovede u skladu sa principima otvorene nauke, uz optimalno korišćenje naučnoistraživačke infrastrukture.
Princip otvorene nauke i otvoreni pristup naučnim publikacijama i primarnim podacima zasniva se na preporukama Evropske komisije i međunarodne dobre prakse.
Naučnoistraživačka infrastruktura uključuje objekte, kapitalnu naučnu opremu, mašine i postrojenja, podatke kao što su zbirke, arhivi i naučni podaci, e-infrastrukture kao i baze podataka, kompjuterski sistemi i komunikacijske mreže, usluge i svaki drugi alat neophodan da se postigne izvrsnost u nauci i istraživanjima.
Član 7
Nauku i istraživanja kao delatnost od opšteg interesa (u daljem tekstu: naučnoistraživačka delatnost) realizuju akreditovane naučnoistraživačke organizacije kroz programe utvrđene ovim zakonom, kao i programe utvrđene zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije.
Naučnoistraživačku delatnost kao delatnost od opšteg interesa realizuju i institucije od nacionalnog značaja iz člana 33. ovog zakona, kao i instituti čiji su one osnivač, u skladu sa ovim i posebnim zakonom.
Član 8
Ciljevi realizacije naučnoistraživačke delatnosti su:
1) stvaranje novih znanja radi podsticanja društvenog, tehnološkog, kulturnog, umetničkog i ekonomskog razvoja, povećanja društvenog proizvoda i podizanja standarda građana i kvaliteta života;
2) očuvanje i unapređenje opšteg fonda znanja, kao uslova za razumevanje, jačanje i doprinos svetskim razvojnim procesima;
3) unapređenje ukupnih naučnoistraživačkih kapaciteta (ljudskih resursa i institucija);
4) podizanje opšteg nivoa tehnologija u privredi i obezbeđivanje konkurentnosti roba i usluga na domaćem i svetskom tržištu;
5) jačanje međunarodne naučne saradnje i doprinos u regionalnom, evropskom i globalnom istraživačkom prostoru;
6) podrška stvaranju inovacija za privredu, transferu tehnologija i jačanju inženjerskih kapaciteta sa ciljem stvaranja komparativnih prednosti na globalnom tržištu i promocija preduzetništva;
7) unapređenje i širenje kulturnog i umetničkog ambijenta i stvaralačkog obrazovanja, sa ciljem očuvanja i afirmacije nacionalnog identiteta kao dela civilizacijske baštine;
8) sistemsko podsticanje saradnje između institucija, kao i mobilnosti istraživača, odnosno istraživačkog i administrativnog osoblja u okviru srpskog, regionalnog, evropskog i globalnog istraživačkog prostora.
Član 9
Radi sprovođenja ciljeva iz člana 8. ovog zakona, obaveze naučnoistraživačke organizacije su:
1) da u skladu sa potrebama osnivača i društva u celini sačini petogodišnji program rada i razvoja i prilagođava ga postignutim rezultatima, ciljevima i novonastalim okolnostima;
2) da predloži i usklađuje svoje programe sa programima predviđenim ovim zakonom, zakonom kojim se uređuje rad Fonda za nauku Republike Srbije i strategijama za oblast naučnoistraživačke delatnosti i privrednog i industrijskog razvoja, a u odnosu na specifičnosti oblasti nauke za koje su akreditovane;
3) da identifikuje, analizira i razvija nova polja istraživanja;
4) da deluje u onim poljima koja će globalno biti prepoznata kao najperspektivnija, kroz formiranje novih istraživačkih grupa, centara, laboratorija i adekvatno angažovanje ljudskih resursa i opreme;
5) da održava i redovno ažurira internet prezentaciju;
6) da prati i izveštava javnost o najnovijim dostignućima u nauci i tehnologiji i objektivno prezentuje postignute rezultate, kao i nauku i istraživanja u celini;
7) da privlači i zadržava istraživače iz zemlje, dijaspore, regiona i sveta čije kvalifikacije, rad i rezultati mogu da doprinesu poboljšanju naučnih rezultata, ostvarenju ciljeva i efikasnijem razvitku naučnoistraživačke organizacije;
8) da ima program razvoja naučnoistraživačkih i administrativnih ljudskih resursa;
9) da prateće i administrativne poslove uređuje u skladu sa razvojem novih informacionih tehnologija;
10) da održava i unapređuje naučnu i drugu infrastrukturu i da omogući pristup naučnoistraživačkoj infrastrukturi drugim naučnoistraživačkim organizacijama i privrednim subjektima uz definisana pravila;
11) da priprema predloge projekata za značajno naučno i infrastrukturno proširenje kapaciteta za finansiranje kroz nacionalne i međunarodne fondove;
12) da predlaže osnivaču objedinjavanje resursa sa ciljem stvaranja novih i funkcionalnijih institucija;
13) da aktivno sarađuje sa drugim naučnoistraživačkim organizacijama i privredom;
14) da se aktivno uključuje u međunarodne tokove i da uspostavlja i održava međunarodnu saradnju i da se prijavljuje za projekte međunarodnih fondova;
15) da u skladu sa specifičnostima oblasti istraživanja aktivno radi na komercijalizaciji rezultata istraživanja;
16) da po zahtevu osnivača osnažuje procese kreiranja javnih politika i zakonskih okvira zasnovanih na činjenicama, kroz primenu naučnih metoda i rezultata.
II PLANIRANJE I OSTVARIVANJE OPŠTEG INTERESA U NAUČNOISTRAŽIVAČKOJ DELATNOSTI
Član 10
Radi planiranja i ostvarivanja dugoročnih strateških ciljeva, prioriteta i pravaca naučnog i tehnološkog razvoja, Vlada donosi Strategiju naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije (u daljem tekstu: Strategija), na predlog ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: Ministarstvo), u skladu sa zakonom kojim se uređuje planski sistem.
Član 11
Strategija se usaglašava sa strategijom opšteg privrednog i društvenog razvoja Republike Srbije, kao i drugim nacionalnim, regionalnim i evropskim strategijama uključujući i strategiju kojom se utvrđuju prioritetne oblasti pametne specijalizacije.
Strategijom se utvrđuju: stanje u oblasti naučnoistraživačke delatnosti; ciljevi koji se u oblasti nauke i tehnološkog razvoja žele postići na nivou Republike Srbije (u daljem tekstu: Republika), prioriteti i pravci naučnog i tehnološkog razvoja; ciljana sredstva za nauku i istraživanja koja se izdvajaju iz budžeta i privrede, izražena kao procenat bruto nacionalnog dohotka Republike Srbije; naučne oblasti i uže naučne discipline kao i interdisciplinarni i multidisciplinarni pravci koje treba posebno razvijati i materijalno podržavati radi dostizanja ciljeva u razvoju Republike Srbije; prioritetne potrebe u nauci i tehnološkom razvoju i prioriteti ulaganja u naučnoistraživačke programe; materijalni i sistemski preduslovi za realizaciju Strategije, dinamika i faze realizacije; mere za sprovođenje Strategije i upravljanje njenom realizacijom; drugi elementi od značaja za sprovođenje Strategije.
Strategijom se određuju prioriteti za koordinaciju rada Fonda za nauku Republike Srbije i mreže institucija.
Strategija se donosi za period od pet godina.
Član 12
Opšti interes u naučnoistraživačkoj delatnosti, ostvaruje se putem programa institucionalnog finansiranja i drugih programa od opšteg interesa u skladu sa ovim zakonom, kao i putem projektnog finansiranja preko Fonda za nauku Republike Srbije u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad tog fonda.
Programi institucionalnog finansiranja kojim se ostvaruje opšti interes za Republiku Srbiju jesu:
1) Program institucionalnog finansiranja akreditovanih instituta čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i instituta čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti;
2) Program institucionalnog finansiranja instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju;
3) Program osnivanja i finansiranja novih instituta čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i Srpska akademija nauka i umetnosti, u skladu sa ovim zakonom.
Drugi programi od opšteg interesa za Republiku jesu:
1) Program naučnoistraživačkog rada Srpske akademije nauka i umetnosti i Program naučnoistraživačkog rada Matice srpske;
2) Program sufinansiranja izgradnje stanova za potrebe mladih istraživača i naučnika u Republici Srbiji;
3) Program međunarodne naučne saradnje od značaja za Republiku Srbiju;
4) Program finansiranja naučnoistraživačkog rada centara izuzetnih vrednosti;
5) Program podsticanja i stipendiranja mladih i nadarenih za naučnoistraživački rad;
6) Program usavršavanja kadrova za naučnoistraživački rad;
7) Program projektnog finansiranja doktorskih akademskih studija;
8) Program nabavke naučne i stručne literature iz inostranstva i pristupa elektronskim naučnim i stručnim bazama podataka;
9) Program izdavanja naučnih publikacija i održavanja naučnih skupova;
10) Program sufinansiranja programskih aktivnosti naučno-obrazovnih centara, specijalizovanih organizacija i udruženja, koja se bave dodatnim obrazovanjem i usavršavanjem talentovanih učenika i studenata za bavljenje naučnoistraživačkim radom;
11) Program obezbeđivanja, održavanja, amortizacije i osiguranja naučnoistraživačke opreme i prostora za naučnoistraživački rad;
12) programi predviđeni Strategijom, uključujući i programe koji se odnose na naučnoistraživačku infrastrukturu i otvorenu nauku, kao i drugi programi predviđeni ovim zakonom;
13) Program finansiranja naučnoistraživačkog rada i plata istraživača angažovanih u akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave i institutima čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti;
14) Program stvaranja novog okvira za jačanje nacionalnih kapaciteta Republike Srbije u oblasti inženjerskih nauka i naprednih tehnologija u skladu sa ovim zakonom.
Programe iz stava 2. kao i programe iz stava 3. tač. 2)-14) ovog člana utvrđuje ministar nadležan za naučnoistraživačku delatnost (u daljem tekstu: ministar), uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta za naučni i tehnološki razvoj. Program naučnoistraživačkog rada Srpske akademije nauka i umetnosti i Program naučnoistraživačkog rada Matice srpske utvrđuje nadležni organ Srpske akademije nauka i umetnosti, odnosno Matice srpske.
Programe iz stava 3. tač. 2)-14) ovog člana, po pravilu, ministar donosi za period do pet godina. Ako se programi iz stava 3. tač. 2)-14), zbog objektivnih okolnosti ne realizuju u utvrđenim rokovima, ministar može odlukom produžiti realizaciju programa najviše za jednu godinu realizacije.
Finansiranje programa počinje, po pravilu, početkom kalendarske godine.
III OBEZBEĐIVANJE KVALITETA NAUČNOISTRAŽIVAČKOG RADA I RAZVOJA NAUČNOISTRAŽIVAČKE DELATNOSTI
Član 13
O obezbeđivanju kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoju naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji staraju se:
1) Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj;
2) Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija;
3) Komisija za sticanje naučnih zvanja;
4) Matični naučni odbori;
5) Zajednica instituta Srbije;
6) Konferencija univerziteta Srbije;
7) Odbor za međunarodnu saradnju i dijasporu;
8) Ministarstvo.
Lice imenovano u jedno od tela iz stava 1. tač. 1)-4) ovog člana ne može istovremeno da bude član drugog tela iz navedenih tačaka.
Član 14
Radi unapređenja naučnog i tehnološkog razvoja, kvaliteta naučnoistraživačkog rada i razvoja naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji, osniva se Nacionalni savet za naučni i tehnološki razvoj (u daljem tekstu: Nacionalni savet), kao najviše stručno i savetodavno telo u sistemu naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji.
Sastav Nacionalnog saveta
Član 15
Nacionalni savet ima predsednika i 13 članova, iz reda akademika, istraživača u zvanju naučnog savetnika i redovnog profesora univerziteta i privrednika.
Predsednika i članove Nacionalnog saveta imenuje i razrešava Vlada, u skladu sa ovim zakonom.
Vlada imenuje predsednika Nacionalnog saveta iz reda redovnih profesora univerziteta i naučnih savetnika, na predlog ministra.
U Nacionalni savet Vlada imenuje: tri člana u zvanju naučnog savetnika zaposlena u institutima, sa liste kandidata koju predlaže Zajednica instituta Srbije, tri člana u zvanju redovnog profesora zaposlena na univerzitetima, sa liste kandidata koju predlaže Konferencija univerziteta Srbije, dva člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti iz reda njenih članova, jednog člana na predlog Matice srpske, jednog člana u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora u vojnoj - naučnoistraživačkoj ustanovi Ministarstva odbrane i Vojske Srbije na predlog Ministarstva odbrane, jednog člana na predlog Akademije inženjerskih nauka Srbije iz reda njenih članova i dva člana iz reda istaknutih privrednika sa liste kandidata koju predlaže Privredna komora Srbije.
Liste kandidata koje predlažu Zajednica instituta Srbije, Konferencija univerziteta Srbije i Privredna komora Srbije sadrže najmanje trostruko veći broj kandidata od broja iz stava 4. ovog člana koje Vlada imenuje u Nacionalni savet. Liste kandidata sadrže: ime i prezime kandidata, naučno, odnosno nastavno zvanje, funkciju, adresu elektronske pošte, kontakt telefon, organizaciju zaposlenja, kraću naučnu, odnosno poslovnu biografiju i oblast nauke kojom se bavi.
Ovlašćeni predlagači iz stava 4. ovog člana liste predloga kandidata dostavljaju Ministarstvu.
Prilikom imenovanja članova Nacionalnog saveta iz reda predstavnika organizacija koje obavljaju naučnoistraživačku delatnost vodi se računa o ravnomernoj zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.
Naučne oblasti iz stava 7. ovog člana jesu: prirodno-matematičke, tehničko-tehnološke, medicinske, biotehničke, društvene i humanističke nauke (u daljem tekstu: naučne oblasti).
Nacionalni savet ima zamenika predsednika koga bira iz reda svojih članova, u skladu sa poslovnikom o radu.
Mandat predsednika i članova Nacionalnog saveta traje pet godina.
Predsednik i članovi Nacionalnog saveta mogu se imenovati najviše dva puta.
Vlada može razrešiti člana Nacionalnog saveta i pre isteka mandata, i to:
1) na lični zahtev;
2) ako ne ispunjava dužnosti člana Nacionalnog saveta ili neredovno dolazi na sednice ili svojim postupcima povredi ugled te dužnosti;
3) na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača, odnosno nadležnog organa Zajednice instituta Srbije, Konferencije univerziteta Srbije, Srpske akademije nauka i umetnosti, Matice srpske, Ministarstva odbrane, Akademije inženjerskih nauka Srbije, Privredne komore Srbije i ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost.
Nadležnost Nacionalnog saveta
Član 16
Nacionalni savet:
1) prati stanje i razvoj naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji;
2) daje mišljenje na tekst nacrta strategije naučnog i tehnološkog razvoja Republike Srbije;
3) podnosi Ministarstvu izveštaj o ostvarenim rezultatima i o ukupnoj realizaciji Strategije;
4) podnosi inicijativu Ministarstvu za izmenu Strategije;
5) predlaže ministru naučne oblasti, grane i discipline za koje se obrazuju matični naučni odbori;
6) utvrđuje i predlaže ministru listu kandidata za članove matičnih naučnih odbora koja sadrži dvostruko veći broj članova od onog koji će se imenovati odlukom ministra, posle sprovedenog javnog poziva;
7) podnosi godišnji izveštaj o stanju u nauci za prethodnu godinu, sa predlozima i sugestijama za narednu godinu, najkasnije do 1. oktobra, koji usvaja Vlada;
8) daje prethodno mišljenje na programe od opšteg interesa za Republiku Srbiju, a koje utvrđuje ministar;
9) daje mišljenje na petogodišnji izveštaj naučnoistraživačkih organizacija o realizaciji programa institucionalnog finansiranja koje razmatra ministar;
10) daje prethodno mišljenje na akt o sticanju istraživačkih i naučnih zvanja iz člana 30. stav 1. tačka 5) ovog zakona;
11) imenuje i razrešava članove Komisije za sticanje naučnih zvanja;
12) donosi akt o vrednovanju naučnoistraživačkog rada i postupku akreditacije instituta, integrisanih univerziteta, fakulteta i centara izuzetnih vrednosti;
13) odlučuje u drugom stepenu po žalbama u postupku akreditacije naučnoistraživačkih organizacija;
14) odlučuje u drugom stepenu po žalbama u postupku izbora u naučna zvanja;
15) ostvaruje međunarodnu stručnu saradnju, kao i saradnju sa odgovarajućim telom u oblasti visokog obrazovanja, i drugim organima i organizacijama;
16) obavlja i druge poslove, u skladu sa ovim zakonom i poslovnikom.
Nacionalni savet donosi poslovnik.
Akt iz stava 1. tačka 12) ovog člana objavljuju se u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Rad Nacionalnog saveta
Član 17
Nacionalni savet radi na sednicama.
Rad Nacionalnog saveta je javan.
Za obavljanje poslova iz svoje nadležnosti, Nacionalni savet može da obrazuje komisije, odbore i druga stručna i radna tela (u daljem tekstu: radna tela).
Način rada i odlučivanja uređuju se poslovnikom Nacionalnog saveta.
Kada Nacionalni savet razmatra pitanja koja čine deo ukupne politike Republike Srbije u oblasti nauke, a koja su u vezi sa oblastima obrazovanja, zdravstva, privrede, umetnosti i kulture, tada usaglašava stavove sa odgovarajućim organima, telima i institucijama u čijoj su nadležnosti pitanja iz tih oblasti.
Član 18
Radi obavljanja poslova vrednovanja kvaliteta i efikasnosti naučnoistraživačkog rada (u daljem tekstu: akreditacija) naučnoistraživačkih organizacija sa svojstvom pravnog lica, i to: naučnih instituta, istraživačko-razvojnih instituta, instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju, fakulteta, integrisanih univerziteta i naučnoistraživačkih organizacija iz oblasti odbrane i Vojske Srbije (u daljem tekstu: naučnoistraživačke organizacije), obrazuje se Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija (u daljem tekstu: Odbor za akreditaciju).
Odbor za akreditaciju je nezavisno stručno telo koje se u svom radu pridržava načela stručnosti, objektivnosti i međunarodno priznatih standarda i kriterijuma naučnoistraživačkog rada.
Sastav Odbora za akreditaciju
Član 19
Odbor za akreditaciju ima 13 članova, iz reda akademika, istraživača u zvanju naučnog savetnika i redovnog profesora univerziteta.
Članove Odbora za akreditaciju imenuje i razrešava ministar, i to: šest članova na predlog Zajednice instituta Srbije, šest članova na predlog Konferencije univerziteta i jednog člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti.
Prilikom imenovanja članova Odbora za akreditaciju vodi se računa o ravnomernoj zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.
Odbor za akreditaciju ima predsednika i zamenika predsednika, koje imenuje iz reda svojih članova.
Mandat predsednika, zamenika predsednika i članova Odbora za akreditaciju traje četiri godine, uz mogućnost još jednog izbora.
Član Odbora može da bude razrešen i pre isteka mandata, i to: na lični zahtev, na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača ili obrazložen zahtev većine od ukupnog broja članova Odbora za akreditaciju.
Nadležnost Odbora za akreditaciju
Član 20
Odbor za akreditaciju:
1) predlaže Nacionalnom savetu akt o vrednovanju naučnoistraživačkog rada i postupku akreditacije instituta, integrisanih univerziteta, fakulteta i centara izuzetnih vrednosti;
2) sprovodi postupak akreditacije naučnoistraživačkih organizacija;
3) ostvaruje saradnju sa odgovarajućim telom u oblasti visokog obrazovanja;
4) ostvaruje međunarodnu saradnju u oblasti vrednovanja naučnoistraživačkog rada sa odgovarajućim telima i institucijama u Evropi i svetu;
5) obavlja druge stručne poslove, u skladu sa ovim zakonom i poslovnikom.
Odbor za akreditaciju donosi poslovnik.
Za potrebe sprovođenja postupka akreditacije, Odbor za akreditaciju obrazuje stručne timove koji razmatraju pojedinačne zahteve za sprovođenje postupka akreditacije.
Članove stručnih timova Odbor za akreditaciju imenuje iz reda međunarodno priznatih naučnika, profesora univerziteta i stručnjaka.
Odbor za akreditaciju može angažovati priznatog naučnika ili stručnjaka iz inostranstva radi obavljanja određenih stručnih poslova u postupku akreditacije.
Postupak akreditacije
Član 21
Odbor za akreditaciju sprovodi postupak akreditacije svake pete godine na zahtev naučnoistraživačke organizacije (redovni postupak), ili u kraćem roku, na zahtev Ministarstva (vanredni postupak). Redovni postupak za akreditaciju instituta od nacionalnog značaja sprovodi se svake desete godine.
Zahtev za akreditaciju za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti mogu podneti organizacije sa svojstvom pravnog lica, i to: instituti, fakulteti, univerziteti, visokoškolske ustanove za potrebe policijskog obrazovanja, naučnoistraživačke organizacije iz oblasti odbrane i Vojske Srbije.
Zahtev za akreditaciju u statusu centra izuzetnih vrednosti, koji može steći unutrašnja organizaciona jedinica u institutu, odnosno visokoškolskoj ustanovi upisanoj u Registar naučnoistraživačkih organizacija, podnosi taj institut, odnosno visokoškolska ustanova, ako je unutrašnja organizaciona jedinica ispunila uslove propisane aktom iz člana 16. stav 1. tačka 12) ovog zakona.
Za naučnoistraživačke organizacije iz oblasti odbrane i Vojske Srbije, koje nemaju svojstvo pravnog lica, zahtev za akreditaciju podnosi ministarstvo nadležno za poslove odbrane.
Za organizaciju koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija, osnivač podnosi zahtev za akreditaciju Odboru za akreditaciju.
Za organizaciju koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija, Odbor za akreditaciju ocenjuje kvalitet i rezultate njenog naučnoistraživačkog rada za period od pet godina u odnosu na datum podnošenja zahteva.
Po prijemu zahteva iz st. 1. i 5. ovog člana, Odbor za akreditaciju obavlja proveru kvaliteta naučnoistraživačkog rada, u skladu sa ovim zakonom, donosi odluku u roku od 90 dana od dana prijema zahteva i dostavlja je Ministarstvu i osnivaču.
Odbor za akreditaciju može doneti odluku kojom se usvaja ili odbija zahtev za akreditaciju naučnoistraživačke organizacije.
Na osnovu odluke o usvajanju zahteva za akreditaciju, registrovana naučnoistraživačka organizacija zadržava prava koja je stekla upisom u Registar naučnoistraživačkih organizacija.
Osnivač naučnoistraživačke organizacije, odnosno naučnoistraživačka organizacija, može da podnese žalbu Nacionalnom savetu u roku od 15 dana od dana prijema odluke kojom je odbijen zahtev za akreditaciju.
Nacionalni savet u roku od 30 dana od prijema žalbe donosi rešenje kojim može odbiti žalbu, poništiti rešenje u celini ili delimično i sam odlučiti o upravnoj stvari, poništiti rešenje i vratiti predmet Odboru za akreditaciju na ponovno odlučivanje.
Odbor za akreditaciju je dužan da u roku od 30 dana od dana prijema rešenja Nacionalnog saveta o poništavanju prvostepene odluke i vraćanju na ponovno odlučivanje donese odluku.
Konačna odluka kojom se odbija zahtev za akreditaciju predstavlja osnov za brisanje naučnoistraživačke organizacije iz Registra naučnoistraživačkih organizacija.
Osnivač naučnoistraživačke organizacije, odnosno naučnoistraživačka organizacija, koja je dobila odluku kojom se odbija zahtev za akreditaciju ima pravo da ponovi zahtev za akreditaciju po isteku godine dana od dana prijema konačne odluke o akreditaciji.
Član 22
Radi odlučivanja o sticanju naučnih zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik, obrazuje se Komisija za sticanje naučnih zvanja (u daljem tekstu: Komisija).
Sastav Komisije
Član 23
Komisija ima 17 članova, iz reda akademika, naučnih savetnika i redovnih profesora univerziteta.
Predsednika, zamenika predsednika i članove Komisije imenuje Nacionalni savet, i to: osam članova na predlog Zajednice instituta Srbije (od kojih najmanje dva iz redova instituta od nacionalnog značaja), šest članova na predlog Konferencije univerziteta, dva člana na predlog Srpske akademije nauka i umetnosti i jednog člana na predlog ministra.
Prilikom imenovanja članova Komisije vodi se računa o zastupljenosti svih šest naučnih oblasti.
Nacionalni savet može razrešiti člana Komisije pre isteka mandata, na lični zahtev ili na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača, ako ne dolazi redovno na sednice, ako prekrši poslovnik o radu Komisije ili na predlog Odbora za etiku u nauci.
Mandat predsednika, zamenika predsednika kao i članova Komisije traje četiri godine sa mogućnošću još jednog imenovanja.
Rad Komisije
Član 24
Komisija radi na sednicama.
Komisija odlučuje o sticanju naučnog zvanja viši naučni saradnik i naučni savetnik u skladu sa ovim zakonom.
Komisija donosi poslovnik.
Član 25
Ministar obrazuje matične naučne odbore, kao stručna tela za sve naučne oblasti, grane ili discipline.
Sastav matičnog naučnog odbora
Član 26
Matični naučni odbor ima najmanje sedam, a najviše devet članova, u zavisnosti od toga za koju se naučnu oblast, granu ili disciplinu obrazuje.
Predsednik, zamenik predsednika i članovi matičnog naučnog odbora su istraživači u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora univerziteta.
Ministarstvo raspisuje javni poziv za predlaganje kandidata za članove matičnih naučnih odbora.
Javnim pozivom, pored roka za dostavljanje predloga kandidata, određuje se da predlog sadrži i sledeće podatke: ime i prezime kandidata, naučno, odnosno nastavno zvanje, organizaciju zaposlenja, adresu elektronske pošte, kontakt telefon, kraću naučnu biografiju i oblast nauke kojom se kandidat za člana matičnog naučnog odbora bavi.
Pravo da predlažu kandidate za članove matičnih naučnih odbora imaju naučna i nastavno-naučna veća naučnoistraživačke organizacije i Srpska akademija nauka i umetnosti.
Posle sprovedenog javnog poziva, članove matičnih naučnih odbora imenuje ministar sa liste kandidata koju je utvrdio Nacionalni savet.
Prilikom imenovanja članova matičnih naučnih odbora vodi se računa o ravnomernoj zastupljenosti naučnih grana i disciplina u okviru naučne oblasti, kao i o kompetentnosti istraživača za naučnu oblast, granu i disciplinu za koju se obrazuje matični naučni odbor.
Mandat predsednika, zamenika predsednika kao i članova matičnih naučnih odbora traje pet godina sa mogućnošću još jednog imenovanja.
Predsednika i zamenika predsednika matičnog naučnog odbora biraju članovi matičnog naučnog odbora, većinom glasova svih članova matičnog naučnog odbora.
Ministar može razrešiti predsednika, zamenika predsednika i člana matičnog naučnog odbora, i pre isteka mandata iz stava 8. ovog člana, i to: na lični zahtev, ako ne dolazi redovno na sednice, ako prekrši poslovnik matičnog naučnog odbora ili na predlog Odbora za etiku u nauci.
Nadležnost matičnog naučnog odbora
Član 27
Matični naučni odbor:
1) odlučuje o sticanju naučnog zvanja naučni saradnik;
2) daje mišljenje Komisiji o kvalitetu naučnoistraživačkog rada i doprinosu istraživača - kandidata za izbor i reizbor u naučno zvanje viši naučni saradnik i naučni savetnik, u skladu sa ovim zakonom;
3) daje Ministarstvu mišljenje o godišnjem izveštaju naučnoistraživačkih organizacija o realizaciji programa institucionalnog finansiranja, utvrđenih ovim zakonom;
4) daje mišljenje na akt o kategorizaciji i rangiranju naučnih časopisa;
5) predlaže člana u Komisiju za utvrđivanje predloga godišnje liste kategorisanih časopisa;
6) odlučuje u drugom stepenu po prigovoru istraživača na odluku naučnog veća instituta o izboru u zvanje istraživač - saradnik;
7) daje prethodno mišljenje ministru na akt o sticanju istraživačkih i naučnih zvanja iz člana 30. stav 1. tačka 5) ovog zakona;
8) daje mišljenje, priprema izveštaje i druge materijale na zahtev ministra, Nacionalnog saveta, Odbora za akreditaciju i Komisije;
9) obavlja i druge poslove, u skladu sa ovim zakonom i aktom o obrazovanju.
Matični naučni odbor donosi poslovnik.
Matični naučni odbor podnosi ministru izveštaj o svom radu najmanje jednom godišnje.
Član 28
Radi ostvarivanja zajedničkih interesa, razvoja i organizacije naučnoistraživačkog rada, naučnoistraživačke saradnje, međusobnog povezivanja i saradnje sa odgovarajućim oblicima udruživanja u oblasti visokog obrazovanja, razvijanja međunarodne saradnje, negovanja naučne kritike i vrednovanja sopstvenog naučnoistraživačkog rada, usklađivanja nabavke i korišćenja naučnoistraživačke opreme i laboratorijskog prostora, nabavke i korišćenja naučnih publikacija, instituti se udružuju u Zajednicu instituta Srbije (u daljem tekstu: Zajednica).
Zajednica ima status pravnog lica, u skladu sa zakonom.
Zajednicu čine instituti na teritoriji Republike Srbije koji su upisani u Registar naučnoistraživačkih organizacija.
Na osnivanje, organizaciju i rad Zajednice primenjuju se propisi kojima se uređuju udruženja.
Zajednica bira svoje predstavnike u telima i komisijama u skladu sa ovim zakonom.
Organizacija, način rada, imenovanje organa upravljanja i stručnih tela Zajednice uređuju se statutom Zajednice.
Zajednica obavlja poslove u skladu sa statutom Zajednice i ovim zakonom.
Član 29
U cilju jačanja svih aktivnosti na polju međunarodne naučne saradnje kao i uključivanja dijaspore u naučnoistraživački rad u Republici Srbiji, obrazuje se Odbor za međunarodnu naučnu saradnju i dijasporu (u daljem tekstu: Odbor).
Predsednik, zamenik predsednika i članovi Odbora su istraživači i stručnjaci sa iskustvom u međunarodnoj saradnji.
Ministarstvo raspisuje javni poziv za predlaganje kandidata za članove Odbora.
Nakon sprovedenog javnog poziva članove odbora imenuje ministar.
Mandat predsednika, zamenika predsednika kao i članova Odbora traje tri godine sa mogućnošću još jednog imenovanja.
Ministar može razrešiti predsednika, zamenika predsednika i člana Odbora i pre isteka mandata iz stava 5. ovog člana, i to: na lični zahtev, ako ne dolazi redovno na sednice, ako prekrši poslovnik o radu Odbora ili na predlog Odbora za etiku u nauci.
Odbor:
1) predlaže ministru mere za praćenje i pospešivanje međunarodne saradnje;
2) pruža stručnu podršku u praćenju realizacije programa ministarstva iz oblasti međunarodne saradnje;
3) pruža stručnu pomoć nacionalnim predstavnicima u programskim odborima evropskih i drugih međunarodnih naučnih programa da zauzmu stav o pitanjima;
4) doprinosi povećanju vidljivosti naučnoistraživačkih organizacija i njihovih rezultata u inostranstvu;
5) pruža stručnu pomoć u povezivanju istraživača u dijaspori sa naučnoistraživačkim organizacijama i istraživačima u Republici Srbiji;
6) obavlja i druge poslove, u skladu sa ovim zakonom i aktom o imenovanju.
Odbor donosi poslovnik.
Odbor podnosi ministru izveštaj o svom radu jednom godišnje.
Ministar može obrazovati i druge komisije za saradnju sa posebnim međunarodnim telima i organizacijama.
Član 30
Ministarstvo:
1) predlaže Vladi politiku u oblasti naučnoistraživačke delatnosti;
2) prati i podstiče razvoj naučnoistraživačke delatnosti u Republici Srbiji;
3) raspodeljuje finansijska sredstva iz budžeta Republike Srbije naučnoistraživačkim organizacijama za ostvarivanje programa utvrđenih u članu 12. ovog zakona i kontroliše njihovo namensko korišćenje;
4) donosi rešenje o ispunjenosti uslova za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa, u skladu sa ovim zakonom;
5) donosi akt o sticanju istraživačkih i naučnih zvanja, kojim se uređuje postupak i način vrednovanja, i kvantitativno i kvalitativno iskazivanje naučnoistraživačkih rezultata istraživača, uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta, Komisije i matičnih naučnih odbora;
6) donosi akt o kategorizaciji i rangiranju naučnih časopisa;
7) obrazuje Komisiju za utvrđivanje predloga godišnje liste kategorisanih časopisa;
8) utvrđuje godišnju listu kategorisanih časopisa posebnim aktom ministra, na predlog komisije iz tačke 7) ovog člana;
9) vodi Registar naučnoistraživačkih organizacija i Registar istraživača, u skladu sa ovim zakonom;
10) ostvaruje međunarodnu naučnu i tehnološku saradnju i stara se o povezivanju i uključivanju naučnoistraživačkih organizacija u evropski i međunarodni istraživački prostor;
11) obavlja i druge poslove, u skladu sa zakonom.
Aktom iz stava 1. tačka 6) ovog člana uređuje se rangiranje, kategorizacija, postupak utvrđivanja liste kategorizacije, uslove za uređivanje naučnih časopisa i naučne discipline u okviru kojih se vrši rangiranje, kao i drugi elementi od značaja za kategorizaciju i rangiranje časopisa i njihovo odlaganje u repozitorijum. Repozitorijum predstavlja elektronsku arhivu naučnih časopisa, koji za potrebe kategorizacije vodi Narodna biblioteka Srbije.
Članove komisije iz stava 1. tačka 7) ovog člana imenuje ministar tako što svaki matični naučni odbor predlaže svog predstavnika, iz reda članova matičnog naučnog odbora. Predsednika Komisije imenuje ministar iz reda članova koje su predložili matični naučni odbori. Komisija donosi poslovnik.
Član 31
Stručne i administrativno-tehničke poslove za potrebe tela iz člana 13. stav 1. tač. 1)-4) ovog zakona, obavlja Ministarstvo.
Sredstva za rad tela iz stava 1. ovog člana obezbeđuju se u budžetu Republike Srbije.
Član 32
Vlada donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi i način finansiranja Nacionalnog saveta, kao i naknada za rad članova Nacionalnog saveta.
Ministar donosi akt kojim se utvrđuju kriterijumi naknada za rad članova i način finansiranja tela iz člana 13. stav 1. tač. 2)-4) ovog zakona, kao i naknada za rad članova tih tela.
IV ORGANIZACIJE KOJE OBAVLJAJU NAUČNOISTRAŽIVAČKU DELATNOST
Institucije od nacionalnog značaja
Član 33
Srpska akademija nauka i umetnosti i Matica srpska su institucije od nacionalnog značaja.
Osnivanje i rad Srpske akademije nauka i umetnosti i instituta čiji je ona osnivač uređuju se posebnim zakonom, odnosno aktima u skladu sa tim zakonom.
Osnivanje i rad Matice srpske uređuju se posebnim zakonom.
Instituti
Član 34
Institut, u smislu ovog zakona, jeste naučnoistraživačka organizacija koja obavlja naučnoistraživačku delatnost od opšteg interesa, pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.
Visokoškolske ustanove
Član 35
Visokoškolske ustanove obavljaju naučnoistraživačku delatnost u skladu sa ovim zakonom.
V INSTITUTI
Član 36
Institut se može osnovati kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama, ili kao privredno društvo, u skladu sa propisima o privrednim društvima.
Član 37
Osnivač instituta može biti Republika Srbija, autonomna pokrajina, Srpska akademija nauka i umetnosti, jedinica lokalne samouprave, domaće i strano pravno i fizičko lice, u skladu sa zakonom.
Kad institut osniva više osnivača, njihova međusobna prava, obaveze i odgovornosti uređuju se ugovorom.
Pre donošenja akta o osnivanju, osnivač usvaja elaborat o opravdanosti osnivanja instituta, koji dostavlja Ministarstvu i Odboru za akreditaciju.
Kada je osnivač instituta Republika Srbija, akt o osnivanju i ukidanju instituta donosi Vlada. Kada je osnivač instituta autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, akt o osnivanju i ukidanju instituta donosi nadležni pokrajinski organ, odnosno nadležni organ jedinice lokalne samouprave.
Institute koji obavljaju naučnoistraživačku delatnost za potrebe odbrane i unutrašnjih poslova osniva i ukida Vlada, u skladu sa uslovima utvrđenim ovim zakonom.
Vlada, na osnovu sporazumnog predloga Ministarstva i ministarstva nadležnog za odbranu, odnosno ministarstva nadležnog za unutrašnje poslove, bliže uređuje uslove i način ostvarivanja naučnoistraživačke delatnosti u oblasti odbrane i unutrašnjih poslova, kao i položaj istraživača, u pogledu osobenosti vezanih za ciljeve i prirodu istraživanja od značaja za odbranu i unutrašnje poslove.
Član 38
Institut čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina, Srpska akademija nauka i umetnosti i jedinica lokalne samouprave posluje sredstvima u javnoj svojini.
Institut čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave koristi nepokretnosti i druga sredstva, u skladu sa zakonom kojim se uređuju sredstva u javnoj svojini.
Član 39
Delatnost i organizacija instituta uređuje se statutom.
Institut može promeniti naziv, sedište, delatnost, oblik organizovanja, i vršiti statusne promene, uz saglasnost osnivača, odnosno vlasnika.
Pod statusnom promenom instituta, u smislu ovog zakona, podrazumeva se spajanje, podela i odvajanje.
Institut čiji je osnivač Republika Srbija može vršiti promene iz st. 2. i 3. ovog člana uz prethodno pribavljenu saglasnost Vlade.
Član 40
Naučnoistraživačka organizacija, pored naučnoistraživačke delatnosti, može obavljati i druge poslove kojima se komercijalizuju rezultati naučnog i istraživačkog rada pod uslovom da se tim poslovima ne ugrožava kvalitet naučnoistraživačkog rada.
U cilju komercijalizacije rezultata naučnoistraživačkog rada, podsticanja preduzetništva i poslovnog povezivanja, institut može biti osnivač start up i spin off kompanija, centra za transfer tehnologije, inovacionog centra, poslovno-tehnološkog inkubatora, naučno-tehnološkog parka i drugih organizacija, u skladu sa zakonom.
Član 41
Institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost kao: naučni institut; istraživačko-razvojni institut; institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju.
Član 42
Prema vlasničkoj strukturi, institut može biti: državni i privatni.
Državni institut, u smislu ovog zakona, jeste institut čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, odnosno institut sa većinskim državnim kapitalom.
Privatni institut, u smislu ovog zakona, jeste institut čiji je osnivač fizičko ili pravno lice, ili institut u kome je većinski privatni kapital.
Član 43
Naučni institut se osniva, odnosno organizuje kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama.
Istraživačko-razvojni institut osniva se, odnosno organizuje kao ustanova, u skladu sa propisima o javnim službama, ili kao privredno društvo, u skladu sa propisima o privrednim društvima, osim ako ovim zakonom nije drugačije uređeno.
Organizacija, obavljanje delatnosti i druga pitanja od značaja za rad instituta uređuju se statutom instituta.
Institut u svom sastavu može imati regionalne naučne centre, kao svoje organizacione delove, u skladu sa statutom.
Naučni institut
Član 44
Naučni institut jeste ustanova čiju pretežnu delatnost čine osnovna istraživanja i primenjena istraživanja koja su u funkciji valorizacije rezultata osnovnih istraživanja.
Član 45
Naučni institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost radi ostvarivanja opšteg interesa, ako:
1) ima program naučnoistraživačkog rada;
2) rezultatima naučnoistraživačkog rada doprinosi razvoju nauke, odnosno doprinosi opštem fondu znanja;
3) ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 20 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje deset istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima (od kojih najmanje tri u zvanju viši naučni saradnik ili naučni savetnik, odnosno u odgovarajućem nastavnom zvanju) i deset istraživača u zvanju istraživač - saradnik ili višem zvanju;
4) ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;
5) ima odgovarajući prostor, opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa;
6) ima naučno-informativnu dokumentaciju i bibliotečko-informacioni centar u skladu sa zakonom kojim se uređuje bibliotečko-informaciona delatnost.
Naučni institut u oblasti društvenih i humanističkih nauka može obavljati naučnoistraživačku delatnost od opšteg interesa ako, pored uslova utvrđenih u stavu 1. tač. 1), 2), 4), 5) i 6) ovog člana, ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 12 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje sedam istraživača u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima i pet istraživača u zvanju istraživač - saradnik ili višem zvanju.
Istraživačko-razvojni institut
Član 46
Istraživačko-razvojni institut jeste ustanova, odnosno privredno društvo čiju pretežnu delatnost čine primenjena i razvojna istraživanja usmerena ka zadovoljavanju potreba neposrednih korisnika rezultata istraživanja, i osnovna istraživanja kao osnova za primenjena i razvojna istraživanja.
Član 47
Istraživačko-razvojni institut može obavljati naučnoistraživačku delatnost radi ostvarivanja opšteg interesa, ako:
1) ima program naučnoistraživačkog rada;
2) rezultatima svojih istraživanja doprinosi razvoju novih proizvoda i uređaja, sorti i vrsta, kao i uvođenju novih ili poboljšanju postojećih tehnoloških postupaka, sistema i usluga;
3) obavlja transfer znanja i tehnologija;
4) ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 12 istraživača kompetentnih za oblast nauke kojom se institut bavi, od kojih najmanje sedam istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima (od kojih najmanje jedan u zvanju viši naučni saradnik ili naučni savetnik, odnosno u odgovarajućem nastavnom zvanju) i pet istraživača u zvanju istraživač - saradnik ili višem zvanju;
5) ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;
6) ima odgovarajući prostor, opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa;
7) ima naučno-informativnu dokumentaciju i bibliotečko-informacioni centar u skladu sa zakonom kojim se uređuje bibliotečko-informaciona delatnost.
Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju
Član 48
Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju (u daljem tekstu: institut od nacionalnog značaja) je vrhunska naučnoistraživačka ustanova od posebnog nacionalnog značaja za jednu ili više srodnih naučnih oblasti koja obavlja istraživanja od prioritetnog značaja za naučni, obrazovni, kulturni i ukupni društveno-ekonomski razvoj Republike Srbije.
Institut od nacionalnog značaja obavlja istraživanja koja imaju za cilj: razvoj i unapređenje opšteg fonda znanja, posebno, u oblasti nauke, odnosno naučnih disciplina za koje je osnovan; podizanje tehničko-tehnološkog nivoa; valorizovanje rezultata istraživanja i širenje naučnih saznanja; obrazovanje i osposobljavanje kadrova za naučnoistraživački rad.
Radi ostvarivanja istraživanja iz stava 2. ovog člana, institut od nacionalnog značaja utvrđuje desetogodišnji program naučnoistraživačkog rada, usaglašen sa ciljevima i prioritetima koji su utvrđeni strategijama.
Institut od nacionalnog značaja može da učestvuje u izvođenju programa doktorskih i master akademskih studija, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.
Član 49
Status instituta od nacionalnog značaja može steći naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut, na način i pod uslovima propisanim ovim zakonom.
Akt o sticanju statusa instituta od nacionalnog značaja donosi Vlada.
Institut koji je stekao status instituta od nacionalnog značaja upisuje se sa tom naznakom u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva.
Institut koji je, u skladu sa ovim zakonom, stekao status instituta od nacionalnog značaja, uz naziv instituta unosi i oznaku: "Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju".
Institut od nacionalnog značaja ima organe u skladu sa ovim zakonom.
Institut od nacionalnog značaja finansira se u skladu sa ovim zakonom.
Član 50
Status instituta od nacionalnog značaja može steći naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut i institut čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti, ako pored uslova iz člana 48. st. 1. i 2. ovog zakona, ispunjava i sledeće uslove:
1) da je upisan u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva;
2) da ga je osnovala Republika ili Srpska akademija nauka i umetnosti i da posluje sredstvima u javnoj svojini;
3) da obavlja istraživanja iz naučne oblasti za koju je osnovan, najmanje 20 godina pre podnošenja prijave (zahteva) za akreditaciju za sticanje statusa instituta od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju;
4) da ima desetogodišnji program naučnoistraživačkog rada, usaglašen s ciljevima i prioritetima koji su utvrđeni strategijama;
5) da ostvaruje vrhunske rezultate u svojoj oblasti istraživanja u periodu od najmanje deset godina, uzimajući u obzir posebnosti instituta koja realizuju multidisciplinarna istraživanja;
6) da ima uspostavljenu i razvijenu međunarodnu naučnu saradnju, posebno sa institucijama od nacionalnog značaja u drugim državama;
7) da ima u radnom odnosu sa punim radnim vremenom najmanje 50 istraživača u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima, odnosno 35 istraživača u oblasti društvenih i humanističkih nauka, od kojih najmanje 50% u naučnom zvanju naučni savetnik, viši naučni saradnik odnosno nastavnim zvanjima redovni profesor i vanredni profesor, kompetentnih za oblast nauke ili naučne discipline kojima se institut bavi;
8) da ima program razvoja naučnoistraživačkog podmlatka;
9) da ima odgovarajući prostor, kapitalnu naučnoistraživačku opremu i druga sredstva za ostvarivanje programa od opšteg interesa i prioritetnih programa koji su utvrđeni strategijama;
10) da ima naučno-informativnu dokumentaciju i bibliotečko-informacioni centar u skladu sa zakonom kojim se uređuje bibliotečko-informaciona delatnost.
Institut čiji je osnivač Srpska akademija nauka i umetnosti može steći status instituta od nacionalnog značaja po uslovima predviđenim stavom 1. tač. 1)-10) a po uslovima predviđenim za institute u oblasti društvenih i humanističkih nauka.
Član 51
Institut od nacionalnog značaja podleže postupku akreditacije (redovni i vanredni postupak), u skladu sa ovim zakonom.
Zahtev za akreditaciju radi sticanja statusa instituta od nacionalnog značaja može podneti naučni, odnosno istraživačko-razvojni institut koji je upisan u Registar naučnoistraživačkih organizacija Ministarstva.
Ispunjenost uslova propisanih ovim zakonom i aktom kojim se uređuje vrednovanje naučnoistraživačkog rada i postupak akreditacije utvrđuje Odbor za akreditaciju naučnoistraživačkih organizacija i donosi odluku o akreditaciji instituta radi sticanja statusa instituta od nacionalnog značaja.
Na osnovu odluke o akreditaciji, a na predlog Ministarstva, Vlada donosi akt o sticanju statusa instituta od nacionalnog značaja.
Status instituta od nacionalnog značaja, institut može izgubiti ako prestane da ispunjava uslove propisane ovim zakonom, odnosno ako Odbor za akreditaciju u redovnom ili vanrednom postupku donese negativnu odluku o akreditaciji tog instituta.
Akt o oduzimanju statusa instituta od nacionalnog značaja donosi Vlada, na predlog Ministarstva.
Akt Vlade o sticanju ili oduzimanju statusa instituta od nacionalnog značaja objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Član 52
Institut od nacionalnog značaja pored obaveza navedenih u članu 9. ovog zakona ima i sledeće obaveze:
1) da učestvuje u izradi strateških i drugih dokumenata u naučnoj oblasti kojom se bavi, na zahtev osnivača;
2) da omogućava bez naknade pristup i korišćenje kapitalne naučnoistraživačke opreme u nekomercijalne svrhe drugim akreditovanim naučnoistraživačkim organizacijama koje se institucionalno finansiraju iz budžeta Republike Srbije;
3) da sprovodi bez naknade postupak utvrđivanja predloga odluka za sticanje naučnih zvanja po zahtevu istraživača koji nisu zaposleni, povratnicima iz inostranstva i istraživačima koji to pravo nisu mogli da ostvare u matičnoj instituciji uz odgovarajuće obrazloženje.
Član 53
Ako institut ispunjava uslove utvrđene u čl. 45, 47. i 50. ovog zakona i ako je Odbor za akreditaciju doneo odluku o akreditaciji tog instituta, Ministarstvo donosi rešenje o ispunjenosti uslova za obavljanje naučnoistraživačke delatnosti od opšteg interesa.
Na osnovu rešenja iz stava 1. ovog člana, Ministarstvo vrši upis instituta u Registar naučnoistraživačkih organizacija.
Upotreba i korišćenje naziva institut
Član 54
Organizacija koja nije upisana u Registar naučnoistraživačkih organizacija kao naučnoistraživačka organizacija, u skladu sa ovim zakonom, ne može u svom poslovnom imenu da sadrži nazive: "naučni institut", "istraživačko-razvojni institut" i "institut od nacionalnog značaja".
Oblici saradnje naučnoistraživačkih organizacija i učešće instituta u visokom obrazovanju
Član 55
Naučnoistraživačke organizacije iz čl. 33‒35. ovog zakona mogu da sarađuju i učestvuju u ostvarivanju zajedničkih naučnoistraživačkih programa i projekata, kroz obrazovanje zajedničkih istraživačkih timova, na određenom projektnom zadatku.
Naučnoistraživačke organizacije mogu da ostvaruju saradnju i u zajedničkom učešću u realizaciji međunarodnih programa i projekata, projekata sa privredom, kao i u zajedničkom korišćenju naučnoistraživačke, laboratorijske i druge infrastrukturne opreme.
Međusobna prava i obaveze u ostvarivanju saradnje iz st. 1. i 2. ovog člana naučnoistraživačke organizacije uređuju ugovorom, u skladu sa svojim opštim aktima, odnosno statutima.
Član 56
Institut može učestvovati u ostvarivanju studija sa srodnom visokoškolskom ustanovom, u skladu sa propisima o visokom obrazovanju i statutom visokoškolske ustanove.
Institut može da učestvuje u izvođenju programa doktorskih i master akademskih studija, u skladu sa zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje.
Privatizacija instituta
Član 57
Institut čiji je osnivač Republika Srbija a koji je organizovan kao privredno društvo, privatizuje se na osnovu posebnog programa koji donosi Vlada, na predlog ministarstva nadležnog za naučnoistraživačku delatnost uz prethodno pribavljeno mišljenje Nacionalnog saveta.
Član 58
Institut osnovan, odnosno organizovan kao privredno društvo čiji je osnivač Republika Srbija, a od strateškog interesa je za Republiku Srbiju, može se privatizovati tako da najmanje 51% kapitala ostane u državnoj svojini.
Ministarstvo utvrđuje koji su instituti iz stava 1. ovog člana od strateškog interesa za Republiku Srbiju, na osnovu mišljenja Nacionalnog saveta.
VI ORGANI INSTITUTA
Organi instituta koji su osnovani kao ustanove i kao privredna društva
Član 59
Organi u naučnom, istraživačko-razvojnom i institutu od nacionalnog značaja koji su osnovani kao ustanove jesu: upravni odbor i direktor.
Istraživačko-razvojni institut koji se osniva, odnosno organizuje u skladu sa propisima o privrednim društvima, ima organe u skladu sa tim propisima.
Kad je Republika Srbija vlasnik dela kapitala istraživačko-razvojnog instituta, Vlada imenuje svoje predstavnike u organe tog instituta, srazmerno udelu kapitala, nezavisno od toga da li je institut organizovan kao ustanova ili privredno društvo.
Naučni organ instituta jeste naučno veće.
Institut čiji je osnivač autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, domaće i strano pravno i fizičko lice ima organe utvrđene ovim zakonom.
U naučnoistraživačkim organizacijama iz oblasti odbrane i Vojske Srbije organi instituta formiraju se u skladu sa posebnim zakonom.
Upravni odbor
Član 60
Upravni odbor naučnog, istraživačko-razvojnog i instituta od nacionalnog značaja čiji je osnivač Republika Srbija ima sedam članova koje imenuje Vlada, od kojih predsednika i tri člana određuje Vlada, kao svoje predstavnike, a tri člana predlaže naučno veće instituta iz reda istraživača u naučnim ili nastavnim zvanjima zaposlenih u institutu.
U naučnom i istraživačko-razvojnom institutu većinu članova upravnog odbora koje određuje Vlada, kao svoje predstavnike moraju činiti istraživači u naučnim, odnosno nastavnim zvanjima, kompetentni za oblast nauke kojom se institut bavi.
U institutu od nacionalnog značaja predsednik i članovi upravnog odbora su istraživači u zvanju naučnog savetnika ili redovnog profesora univerziteta, kompetentni za oblast nauke ili naučne discipline kojima se institut bavi.
Upravni odbor ima predsednika i zamenika predsednika.
Zamenika predsednika upravnog odbora imenuje i razrešava upravni odbor iz reda članova koje predlaže naučno veće instituta.
Mandat predsednika, zamenika predsednika i članova upravnog odbora traje četiri godine.
Predsednik, zamenik predsednika i članovi upravnog odbora mogu biti razrešeni i pre isteka mandata, na lični zahtev ili na obrazložen zahtev ovlašćenog predlagača iz stava 1. ovog člana.
Akt o razrešenju predsednika i članova upravnog odbora donosi Vlada.
Član 61
Upravni odbor:
1) donosi statut instituta;
2) odlučuje o poslovanju instituta;
3) usvaja izveštaj o poslovanju i godišnji obračun;
4) donosi program i plan rada instituta, na predlog direktora instituta;
5) imenuje i razrešava direktora, osim direktora instituta u oblasti odbrane;
