Zakon o gasu RS
("Sl. glasnik RS", br. 22/2018 i 15/2021)
GLAVA I
OSNOVNE ODREDBE
Predmet Zakona
Član 1
Ovim zakonom uređuju se način organizovanja i obavljanja energetskih djelatnosti u sektoru prirodnog gasa, nadležnosti Regulatorne komisije za energetiku Republike Srpske u sektoru prirodnog gasa, uslovi za uredno, kvalitetno i sigurno snabdijevanje kupaca prirodnim gasom, pristup tržištu prirodnog gasa, kao i prava i obaveze učesnika na tržištu, zaštita kupaca, te nadzor nad sprovođenjem ovog zakona i druga pitanja od značaja za uređivanje sektora prirodnog gasa.
Cilj i primjena Zakona
Član 2
(1) Cilj ovog zakona je da:
1) utvrdi kriterijume i procedure koji se primjenjuju za davanje ovlašćenja za obavljanje djelatnosti iz sektora prirodnog gasa, obezbijedi zakonske okvire privrednim društvima za pružanje javnih usluga za nesmetano snabdijevanje potrošača prirodnim gasom i nadzor nad obavljanjem ovih djelatnosti,
2) utvrdi pravni okvir za neograničenu trgovinu i neometano snabdijevanje prirodnim gasom po definisanim standardima kvaliteta u korist kupaca,
3) osigura bezbjedan, pouzdan i efikasan rad transportnog sistema prirodnog gasa i pružanje usluga transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa svim korisnicima sistema, kao i drugih sistema, objekata i djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
4) utvrdi prava i obaveze energetskih subjekata koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa na način i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom i detaljnije utvrdi prava i obaveze Regulatorne komisije, kao i pravni osnov za međusobne odnose energetskih subjekata koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa i njihove odnose sa Regulatornom komisijom za energetiku Republike Srpske (u daljem tekstu: Regulatorna komisija),
5) ostvaruje uslove za dalji razvoj otvorenog tržišta prirodnog gasa zasnovano na principima konkurencije, nediskriminacije, javnosti i transparentnosti,
6) utvrdi Pravila organizovanja i funkcionisanje tržišta prirodnog gasa, uključujući njegov dalji razvoj i integrisanje u panevropsko tržište,
7) osigura efektivno razdvajanje operatera transportnog sistema i njegovu nezavisnost od drugih djelatnosti koje se odnose na prirodni gas i od drugih komercijalnih interesa,
8) stvori uslove za odgovarajuće investicije u sektoru prirodnog gasa,
9) utvrdi pravni osnov za regionalnu i međunarodnu saradnju operatera transportnog sistema i drugih energetskih subjekata na tržištu gasa Republike Srpske, kao i za međusobnu saradnju između nadležnih organa, Regulatorne komisije, institucija i drugih javnih tijela.
(2) Odredbe ovog zakona primjenjivaće se na bio-gas i gas iz bio-mase ili druge vrste gasova ukoliko se ti gasovi mogu tehnički i sigurno transportovati kroz sisteme prirodnog gasa.
Definicije
Član 3
Pojedini pojmovi korišćeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
1) balansni period označava period u kojem svaki korisnik sistema preuzima nabavljenu količinu prirodnog gasa, u skladu sa ugovorom o transportu,
2) balansna odgovornost na tržištu prirodnog gasa je obaveza učesnika na tržištu da uravnoteže količinu prirodnog gasa na ulazu u sistem i izlazu iz sistema u periodu za koji se utvrđuje balansno odstupanje i preuzmu finansijsku odgovornost za odstupanje,
3) vertikalno integrisani subjekt označava energetski subjekt ili grupu tih subjekata koji obavlja djelatnost u sektoru prirodnog gasa u kojima isto lice ima pravo direktne ili indirektne kontrole i gdje energetski subjekt, ili grupa tih subjekata, vrši najmanje jednu od djelatnosti transporta ili distribucije, te najmanje jednu od djelatnosti proizvodnje ili snabdijevanja prirodnim gasom,
4) direktni gasovod je gasovod koji povezuje proizvođača prirodnog gasa, odnosno bio-gasa, ili gasnog sistema sa izolovanim kupcem koji nije dio transportnog ili distributivnog sistema,
5) distribucija je prenos prirodnog gasa kroz distributivne sisteme pritiska do 16 bara radi njegove isporuke kupcima, ali ne uključuje snabdijevanje prirodnim gasom,
6) dugoročno planiranje je planiranje kapaciteta snabdijevanja i transporta na dugoročnoj osnovi radi zadovoljenja potraživanja sistema za prirodnim gasom, raznolikosti izvora i obezbjeđenja snabdijevanja kupca od energetskog subjekta,
7) energetski subjekt je pravno lice ili preduzetnik koji u sektoru prirodnog gasa obavlja jednu od djelatnosti iz sektora gasa,
8) interkonektor je gasovod koji prelazi granicu između država radi povezivanja njihovih sistema, kao i oprema koja se koristi za povezivanje njihovih sistema,
9) integritet gasovodnog sistema je cjelovitost gasovodnog sistema, u kome parametri sistema (pritisak, protok i kvalitet prirodnog gasa) ostaju u okviru minimalnih i maksimalnih ograničenja koja je odredio operater transportnog ili distributivnog sistema da bi obezbijedio tehničku sigurnost snabdijevanja,
10) javna usluga označava obavezu energetskih subjekata da, u opštem ekonomskom interesu, obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa prema regulisanim uslovima koji se mogu odnositi na sigurnost snabdijevanja, kontinuitet, kvalitet i cijenu usluge, uključujući energetsku efikasnost i korišćenje energije iz obnovljivih izvora,
11) javni snabdjevač je energetski subjekt koji snabdijeva prirodnim gasom male kupce i domaćinstva koji nisu izabrali snabdjevača na tržištu,
12) kombinovani operater sistema je energetski subjekt koji obavlja djelatnosti transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa, distribucije i upravljanja distributivnim sistemom, skladištenja i upravljanja skladišnim sistemom i upravljanja postrojenjem za utečnjeni prirodni gas,
13) kontrola označava prava, ugovore ili bilo koja druga sredstva koja, odvojeno ili u kombinaciji sa drugima, a vodeći računa o relevantnim činjenicama ili zakonskim odredbama, daju mogućnost odlučujućeg uticaja na energetski subjekt, naročito putem vlasništva ili prava na korišćenje ukupnih ili dijela osnovnih sredstava energetskih subjekata ili prava ili ugovora koji obezbjeđuju odlučujući uticaj na sastav, glasanje ili odluke organa subjekta,
14) kupac je pravno lice, preduzetnik ili fizičko lice koje kupuje prirodni gas, uključujući proizvođače prirodnog gasa i kupce na veleprodajnom tržištu,
15) krajnji kupac je kupac koji kupuje prirodni gas za vlastite potrebe,
16) kupac iz kategorije domaćinstva je krajnji kupac ili potrošač gasa koji nabavlja prirodni gas za vlastito domaćinstvo, isključujući obavljanje komercijalnih ili profesionalnih djelatnosti,
17) kupac na veleprodajnom tržištu je preduzetnik ili pravno lice, osim operatera transportnog sistema ili operatera distributivnog sistema, koje kupuje prirodni gas radi dalje prodaje unutar ili izvan sistema u kome se nalazi ili za sopstvene potrebe,
18) korisnik sistema je proizvođač, krajnji kupac ili snabdjevač prirodnim gasom,
19) lajnpak (engl. linepack) je trenutna količina prirodnog gasa koja se pod pritiskom skladišti u sistemu (transportnom, distributivnom) i kratkoročno se može koristiti za obezbjeđivanje sigurnosti rada i balansiranje (uravnoteženje) sistema u okviru dozvoljene promjene pritiska,
20) neprekidni kapacitet je kapacitet koji operater transportnog sistema garantuje korisniku sistema u ugovorenom obimu,
21) novi infrastrukturni objekti su objekti koji nisu izgrađeni do dana stupanja na snagu ovog zakona,
22) Regulatorni odbor je organ Energetske zajednice, definisan Ugovorom o Energetskoj zajednici, čiji članovi su predstavnici regulatora Strana Energetske zajednice i predstavnici Evropske unije,
23) operater transportnog sistema je energetski subjekt koji obavlja djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa ili njegovim posebnim dijelom i odgovoran je za njegov rad,
24) operater distributivnog sistema je energetski subjekt koji obavlja djelatnost distribucije i upravljanja distributivnim sistemom prirodnog gasa,
25) operater postrojenja za utečnjeni prirodni gas - UPG (engl. liquified natural gas) je energetski subjekt koji obavlja prevođenje prirodnog gasa u tečno stanje ili skladištenje, vrši pretovar i ponovno vraćanje u gasovito stanje, te je odgovoran za rad terminala za prirodni gas,
26) pomoćne usluge su sve usluge koje su potrebne za pristup i rad transportnih sistema, distributivnih sistema, utečnjeni prirodni gas ili skladišta prirodnog gasa, uključujući uravnoteženje, umješavanje i utiskivanje inertnih gasova, ali isključujući objekte koji su namijenjeni isključivo obavljanju funkcija operatera transportnih sistema,
27) prekidni kapacitet je kapacitet koji operater transportnog, odnosno distributivnog sistema može prekinuti u skladu sa ugovorom,
28) primarno tržište transportnim kapacitetima je regulisano tržište kapacitetima koje dodjeljuje operater transportnog sistema u skladu sa pravilima o radu transportnog sistema odobrenim od Regulatorne komisije,
29) proizvodnja prirodnog gasa je postupak kojim se u proizvodnom postrojenju postiže da prirodni gas zadovoljava uslove o kvalitetu prirodnog gasa nakon njegove eksploatacije, koja se odvija prema propisima iz oblasti rudarstva, da bi se mogao tehnički i sigurno transportovati ili distribuirati kroz gasnu mrežu radi prodaje i isporuke,
30) skladište utečnjenog prirodnog gasa - UPG označava pogon koji se koristi za prevođenje prirodnog gasa u tečno stanje, skladištenje, pretakanje i ponovno prevođenje prirodnog gasa u gasno stanje, uključuje pomoćne usluge za dalje otpremanje u transportni sistem i ne odnosi se ni na jedan dio ovog skladišta koji se koristi za trajno skladištenje,
31) certifikacija je postupak kojim se utvrđuje usklađenost operatera transportnog sistema sa uslovima u vezi sa njegovom nezavisnošću i razdvajanjem od vertikalno integrisanog subjekta, kao i sa drugim relevantnim zahtjevima iz ovog zakona,
32) sigurnost označava sigurnost snabdijevanja prirodnim gasom i tehničku sigurnost,
33) sigurnost snabdijevanja je obezbjeđivanje dovoljnih količina prirodnog gasa krajnjim kupcima i sposobnost sistema prirodnog gasa da snabdijeva krajnje kupce prirodnim gasom,
34) socijalno ugroženi kupac je domaćinstvo koje zbog socijalnog statusa ili zdravstvenog stanja, u skladu sa ovim zakonom, ima pravo na snabdijevanje pod posebnim uslovima,
35) Sekretarijat Energetske zajednice je organ Energetske zajednice koji pruža administrativnu podršku Energetskoj zajednici, nadgleda pravilno izvršavanje obaveza Strana Energetske zajednice i obavlja druge aktivnosti definisane Ugovorom o Energetskoj zajednici,
36) sekundarno tržište transportnim kapacitetima je slobodno tržište kapacitetima kojim se trguje van primarnog tržišta,
37) snabdjevač je pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost snabdijevanja,
38) snabdjevač posljednjeg izbora je pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost snabdijevanja krajnjeg kupca prirodnim gasom, ukoliko je njegov dotadašnji snabdjevač prestao sa svojom aktivnošću i ukoliko je kupcu prestalo snabdijevanje gasom bez zaštite,
39) ugovor "uzmi ili plati" je ugovor kojim se snabdjevač obavezuje da stavi na raspolaganje ugovorene količine prirodnog gasa, a kupac da plati te količine bez obzira na to da li ih je preuzeo,
40) transport označava prenos prirodnog gasa kroz gasovode pod visokim pritiskom, sa ciljem njegove isporuke krajnjim kupcima, ali ne obuhvata snabdijevanje prirodnim gasom,
41) treća zemlja je svaka zemlja koja nije Strana Energetske zajednice ili članica Evropske unije,
42) trgovina je kupovina radi dalje prodaje i prodaja prirodnog gasa na slobodnom tržištu energetskim subjektima, ali ne uključuje prodaju prirodnog gasa krajnjim kupcima,
43) trgovac je energetski subjekt koji obavlja djelatnost trgovine prirodnim gasom u skladu sa zakonom,
44) horizontalno integrisani subjekt je energetski subjekt koji, pored jedne od djelatnosti iz oblasti prirodnog gasa, obavlja i bar jednu od djelatnosti koja nije iz te oblasti,
45) komprimovani prirodni gas je gas u gasovitom stanju komprimovan na pritisak veći od 100 bara,
46) operater postrojenja za komprimovanje prirodnog gasa je energetski subjekt koji obavlja komprimovanje prirodnog gasa specijalnim kompresorima velikih snaga i radnih pritisaka, vrši skladištenje, te je odgovorno za rad postrojenja za komprimovanje prirodnog gasa.
GLAVA II
UREĐENjE I ORGANIZACIJA ENERGETSKIH DJELATNOSTI U SEKTORU PRIRODNOG GASA
Opšti principi
Član 4
(1) Organizacija, regulisanje, praćenje i nadzor nad djelatnostima koje se odnose na prirodni gas sprovode se u skladu sa sljedećim opštim principima:
1) tehničke sigurnosti i pouzdanosti rada transportnog, distributivnog i skladišnog sistema i pružanja usluga transporta, distribucije i skladištenja prirodnog gasa,
2) sigurnosti snabdijevanja radi zadovoljavanja potreba kupaca prirodnog gasa,
3) konkurentnosti, nediskriminacije, transparentnosti, javnosti i pravne sigurnosti djelatnosti u sektoru prirodnog gasa, bez obzira na to da li je riječ o javnim uslugama ili tržišnim djelatnostima,
4) povećanja energetske efikasnosti i održivog razvoja djelatnosti u sektoru prirodnog gasa u skladu sa ekološkim i ekonomskim politikama i politikama socijalne zaštite,
5) promovisanja upotrebe naprednih i za životnu sredinu prihvatljivih tehnologija prilikom transporta prirodnog gasa i rada transportnog sistema, kao i prilikom obavljanja drugih djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
6) raspoloživosti, dostupnosti i pristupačnosti korišćenja gasne infrastrukture i prirodnog gasa kao ekološki prihvatljivog goriva,
7) definisanja obaveza subjekata u sektoru prirodnog gasa i zaštite prava kupaca prirodnog gasa.
Energetske djelatnosti
Član 5
Ovim zakonom uređuju se sljedeće energetske djelatnosti u sektoru prirodnog gasa:
1) proizvodnja prirodnog gasa,
2) transport i upravljanje transportnim sistemom prirodnog gasa,
3) trgovina i snabdijevanje prirodnim gasom,
4) distribucija i upravljanje distributivnim sistemom prirodnog gasa,
5) skladištenje i upravljanje sistemom za skladištenje prirodnog gasa,
6) upravljanje postrojenjem za utečnjeni prirodni gas,
7) upravljanje postrojenjem za komprimovani prirodni gas.
Javna usluga
Član 6
(1) Javnim uslugama, u skladu sa ovim zakonom, smatraju se sljedeće energetske djelatnosti:
1) transport i upravljanje transportnim sistemom prirodnog gasa,
2) distribucija i upravljanje distributivnim sistemom prirodnog gasa,
3) skladištenje i upravljanje sistemom za skladištenje prirodnog gasa,
4) upravljanje postrojenjem za utečnjeni i komprimovani prirodni gas, ukoliko je povezan sa transportnim ili distributivnim sistemom, u slučajevima kada je njihovim operaterima određena obaveza pružanja javne usluge,
5) snabdijevanje i trgovina prirodnim gasom, u slučaju kada korisnik posjeduje dozvolu za snabdijevanje i trgovinu prirodnim gasom u skladu sa ovim zakonom.
(2) Energetski subjekti koji obavljaju djelatnosti iz stava 1. ovog člana dužni su da obezbijede:
1) sigurnost snabdijevanja,
2) propisani, odnosno ugovoreni kvalitet snabdijevanja prirodnim gasom,
3) primjenu cijena određenih u skladu sa regulisanim uslovima,
4) ravnopravan pristup treće strane transportnom, odnosno distributivnom i skladišnom sistemu i sistemu za utečnjeni prirodni gas,
5) zaštitu okoline,
6) energetsku efikasnost i održivost,
7) zaštitu zdravlja, života i imovine građana,
8) mjere za zaštitu krajnjeg kupca,
9) druge uslove propisane dozvolom za obavljanje djelatnosti i odlukom kojom je energetskom subjektu u sektoru prirodnog gasa data obaveza pružanja javne usluge.
(3) Javne usluge se pružaju na transparentan, ravnopravan i nediskriminatoran način i one garantuju ravnopravnost pristupa treće strane sistemu energetskih subjekata koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa.
(4) Druge karakteristike javnih usluga odnose se na sigurnost, uključujući sigurnost snabdijevanja, usklađenost sa zakonom, kvalitet i cijenu usluga prirodnog gasa i zaštitu životne sredine, uključujući energetsku efikasnost, energiju iz obnovljivih izvora i klimatske promjene.
(5) Sekretarijat Energetske zajednice obavještava se o izvršavanju međunarodno preuzetih obaveza shodno Ugovoru o Energetskoj zajednici.
Tržišne djelatnosti
Član 7
(1) Kao tržišne djelatnosti u skladu sa ovim zakonom smatraju se sljedeće energetske djelatnosti:
1) proizvodnja prirodnog gasa i
2) trgovina i snabdijevanje prirodnim gasom.
(2) Djelatnosti koje se odnose na prirodni gas, a koje, u skladu sa ovim zakonom, nisu utvrđene kao javne usluge, obavljaju se kao tržišne djelatnosti kada se zaključivanjem kratkoročnih i dugoročnih ugovora ili direktno na organizovanom tržištu prirodnog gasa slobodno dogovaraju količine i cijene isporučenog prirodnog gasa i drugi komercijalni odnosi i uslovi.
(3) Organizovanje i obavljanje tržišnih djelatnosti obavljaju se na način kojim se obezbjeđuje održivi razvoj sektora prirodnog gasa i zadovoljavaju potrebe krajnjih kupaca u Republici Srpskoj (u daljem tekstu: Republika), odnosno sigurno i kvalitetno snabdijevanje prirodnim gasom, uz poštovanje načela tržišne konkurencije i ravnopravnog položaja svih subjekata.
Razdvajanje računa
Član 8
(1) Energetski subjekt koji obavlja jednu ili više energetskih djelatnosti u sektoru prirodnog gasa čije su cijene regulisane i koje spadaju u javne usluge, ili koji pored tih energetskih djelatnosti u sektoru prirodnog gasa obavlja i druge energetske djelatnosti ili obavlja djelatnosti koje se u smislu ovog zakona ne smatraju energetskim, dužan je da radi izbjegavanja diskriminacije, međusobnog subvencionisanja i poremećaja konkurencije u svojim računovodstvenim internim obračunima vodi odvojene račune za svaku od regulisanih energetskih i ostalih djelatnosti.
(2) Energetski subjekt dužan je da sačini godišnji bilans stanja i bilans uspjeha za svaku regulisanu energetsku djelatnost pojedinačno, u skladu sa ovim zakonom, kao i zakonom kojim se uređuje položaj privrednih društava i zakonom kojim se uređuju računovodstvo i revizija.
(3) Energetski subjekt iz stava 1. ovog člana koji ima obavezu revizije godišnjih izvještaja, u skladu sa zakonom, dužan je da obezbijedi reviziju godišnjih finansijskih izvještaja koji treba da potvrdi poštovanje načela izbjegavanja diskriminacije i međusobnog subvencionisanja.
(4) Energetski subjekt objavljuje godišnji finansijski izvještaj i izvještaj revizora na svojoj internet stranici.
(5) Energetski subjekt iz stava 1. ovoga člana dužan je da u svom opštem aktu o računovodstvu i računovodstvenim politikama utvrdi Pravila za raspoređivanje zajedničkih bilansnih pozicija koje će primjenjivati pri izradi računovodstvenih internih obračuna po djelatnostima.
Dozvola za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa
Član 9
(1) Energetski subjekt može početi da obavlja energetske djelatnosti iz člana 5. ovog zakona na osnovu dozvole za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa (u daljem tekstu: dozvola), koju u formi rješenja izdaje Regulatorna komisija, osim ako nije drugačije uređeno ovim zakonom.
(2) Dozvola za rad operatera transportnog sistema koji obavlja djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa izdaje se nakon pribavljanja certifikata Regulatorne komisije.
(3) Dozvolu iz stava 3. ovog člana izdaje Regulatorna komisija na transparentan, objektivan, zakonit i nepristrasan način.
(4) Regulatorna komisija donosi pravilnik o dozvolama i certifikovanju kojim se propisuju kriterijumi i postupak za izdavanje ili izmjenu dozvole, sadržaj zahtjeva i dokazi koji se prilažu uz zahtjev, period važenja dozvola, sadržaj i uslovi za izdavanje dozvola, način izvještavanja, nadzor nad korišćenjem, poništavanje, privremeno oduzimanje, trajno oduzimanje dozvole i vođenje registra dozvola.
(5) Izuzetno od stava 1. ovog člana, u slučaju izgradnje novog distributivnog ili transportnog sistema prirodnog gasa, energetski subjekt može obavljati probni rad na izgrađenom sistemu u periodu od šest mjeseci za distributivni, odnosno 12 mjeseci za transportni sistem, računajući od dana izdavanja dozvole za probni rad i privremene upotrebne dozvole za taj sistem od strane nadležnog organa iz oblasti građenja, nakon čega je dužan pribaviti upotrebnu dozvolu za taj sistem, kao i dozvolu za obavljanje energetske djelatnosti u skladu sa ovim zakonom.
Uslovi za izdavanje dozvole
Član 10
(1) Energetskom subjektu koji obavlja djelatnosti iz člana 5. ovog zakona Regulatorna komisija, na njegov zahtjev, izdaje dozvolu ako ispunjava sljedeće uslove:
1) da je podnosilac zahtjeva registrovan za obavljanje energetske djelatnosti za koju se izdaje dozvola,
2) da ispunjava tehničke uslove za obavljanje djelatnosti i da objekti i uređaji, instalacije ili postrojenja kojima upravlja, a neophodni su za obavljanje energetske djelatnosti, ispunjavaju uslove i zahtjeve, da su podobni za upotrebu, kao i da ispunjava uslove i zahtjeve utvrđene tehničkim propisima, propisima o energetskoj efikasnosti, zaštiti od požara i eksplozija i propisima o zaštiti životne sredine,
3) da ispunjava propisane kriterijume koji se odnose na stručnu osposobljenost zaposlenih za obavljanje poslova tehničkog rukovođenja, rukovanja i održavanja energetskih objekata, uređaja i postrojenja u sektoru prirodnog gasa ili da ima zaključene ugovore sa pravnim ili fizičkim licima za obavljanje tih poslova, a koji ispunjavaju uslove stručne osposobljenosti,
4) da posjeduje dokaz o pravnom osnovu za korišćenje energetskih objekata u sektoru prirodnog gasa u kojima se obavlja djelatnost,
5) da uredno izmiruje poreske obaveze,
6) da ima finansijska sredstva neophodna za obavljanje djelatnosti ili dokaže da može da obezbijedi ta sredstva,
7) da mu nije ukinuta dozvola za obavljanje bilo koje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa u prethodnih pet godina od dana podnošenja zahtjeva, niti mu je izrečena mjera zabrane obavljanja privredne djelatnosti,
8) da članovi uprave ili odgovorna lica nisu osuđivani za krivična djela ili im nije izrečena zaštitna mjera zabrane obavljanja djelatnosti ili dužnosti koje su povezane sa djelatnošću za koju se izdaje dozvola,
9) da donosi mjere potrebne za osiguranje kvaliteta pružanja usluga propisane ovim zakonom,
10) da ispunjava ostale kriterijume neophodne za obavljanje odgovarajuće djelatnosti u sektoru prirodnog gasa u skladu sa ovim zakonom, drugim zakonima i propisima kojima se uređuje izdavanje dozvole za obavljanje djelatnosti iz sektora prirodnog gasa.
(2) Dozvola za obavljanje djelatnosti transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa koja je izdata nosiocu te dozvole daje mu pravo da obavlja tu djelatnost na određenom dijelu sistema.
(3) Za jedan određeni dio transportnog sistema prirodnog gasa može se izdati samo jedna dozvola.
(4) Dozvola za rad operatera transportnog sistema koji obavlja djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa izdaje se nakon pribavljanja certifikata.
(5) Regulatorna komisija može da odbije zahtjev za izdavanje dozvole samo na osnovu odredaba ovog zakona i propisa donesenih na osnovu njega.
(6) Regulatorna komisija dostavlja odluke o odbijanju zahtjeva za izdavanje dozvole Sekretarijatu Energetske zajednice u svrhu informisanja.
Period važenja dozvole
Član 11
Dozvole za obavljanje djelatnosti propisane članom 5. ovog zakona izdaju se na određeni period:
1) na period od 15 do 30 godina izdaju se dozvole za transport i upravljanje sistemom za transport prirodnog gasa i dozvole za distribuciju i upravljanje sistemom za distribuciju prirodnog gasa,
2) na period do deset godina izdaju se ostale dozvole za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa.
Izdavanje dozvole
Član 12
(1) Regulatorna komisija izdaje dozvolu za obavljanje djelatnosti na osnovu podnesenog zahtjeva.
(2) Postupak izdavanja dozvole je javan i vodi se u skladu sa objektivnim i transparentnim kriterijumima na nediskriminatoran način.
(3) Prije izdavanja dozvole Regulatorna komisija dužna je da se konsultuje sa zainteresovanim stranama, organizovanjem javne rasprave ili na drugi odgovarajući način o uslovima propisanim nacrtom dozvole.
(4) Rješenje Regulatorne komisije po zahtjevu za izdavanje dozvole donosi se u skladu sa principima nediksriminacije, javnosti i transparentnosti i obavezno se detaljno obrazlaže i dostavlja podnosiocu zahtjeva.
Izmjena dozvole
Član 13
(1) Energetski subjekt obavezan je da podnese Regulatornoj komisiji zahtjev za izmjenu dozvole ukoliko u periodu važenja dozvole nastupe promjene u vezi sa energetskim objektom koji se koristi za obavljanje djelatnosti ili nastupe druge okolnosti koje se odnose na ispunjenje uslova na osnovu kojih se izdaje dozvola.
(2) U slučaju da energetski subjekt ne podnese zahtjev za izmjenu dozvole iz razloga propisanih u stavu 1. ovog člana, Regulatorna komisija obavezna je da pokrene postupak za izmjenu dozvole po službenoj dužnosti.
(3) Korisnik dozvole obavezan je da dostavi pismeno obavještenje o promjeni adrese, informaciju o kontaktu ili druge podatke od manje važnosti, a koje se ne odnose na ispunjenje uslova izdate dozvole, u roku od 30 radnih dana od dana nastupanja takve promjene.
Poništavanje dozvole
Član 14
Regulatorna komisija poništava izdatu dozvolu ako je energetski subjekt, u postupku izdavanja, produženja ili izmjene dozvole, dao neistinite podatke na osnovu kojih je dozvola izdata ili u drugim slučajevima na osnovu zakona.
Privremeno oduzimanje dozvole
Član 15
(1) Regulatorna komisija može privremeno oduzeti dozvolu energetskom subjektu u sljedećim slučajevima:
1) ako ne ispunjava uslove iz člana 10. stav 1. ovog zakona,
2) ako ne obavlja djelatnosti za koje je izdata dozvola na način propisan ovim zakonom i propisima kojima se uređuje izdavanje dozvola,
3) ako u periodu od tri mjeseca ne izvršava svoje obaveze prema drugim energetskim subjektima koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
4) ako je nad korisnikom dozvole otvoren postupak likvidacije ili stečaja, ukinut pravni osnov za korišćenje energetskog objekta ili donesena pravosnažna presuda kojom je izrečena zabrana obavljanja djelatnosti,
5) ako korisnik dozvole ne omogući ovlašćenim licima Regulatorne komisije pristup objektima, opremi i dokumentaciji.
(2) U slučaju iz stava 1. ovog člana, prije odlučivanja o privremenom oduzimanju dozvole, Regulatorna komisija izdaje upozorenje u pisanoj formi nosiocu dozvole sa određenim rokom u kojem je korisnik dozvole dužan da otkloni utvrđene nepravilnosti.
(3) O privremenom oduzimanju dozvole iz stava 1. ovog člana Regulatorna komisija donosi rješenje u kome određuje rok za otklanjanje nedostataka zbog kojih se privremeno oduzima dozvola, a koji ne može biti duži od 90 dana od dana dostavljanja rješenja.
(4) Rješenje o privremenom oduzimanju dozvole zbog neobavljanja djelatnosti u skladu sa odredbama ovog zakona ili drugih propisa može se donijeti i na prijedlog nadležnog inspektora.
Trajno oduzimanje dozvole
Član 16
(1) Regulatorna komisija energetskom subjektu trajno oduzima dozvolu za obavljanje djelatnosti ako energetski subjekt u roku, koji je određen rješenjem o privremenom oduzimanju dozvole iz člana 15. stav 3. ovog zakona, ne otkloni nedostatke zbog kojih mu je dozvola privremeno oduzeta.
(2) Izuzetno od stava 1. ovog člana, a radi zaštite javnog interesa, Regulatorna komisija može nakon pribavljanja mišljenja ministarstva nadležnog za oblast energetike (u daljem tekstu: Ministarstvo) i mišljenja nadležne inspekcije rješenjem odobriti energetskom subjektu da nastavi sa obavljanjem djelatnosti do obezbjeđivanja uslova za otklanjanje štetnih posljedica prestanka rada energetskog subjekta, ali ne duže od dvostrukog trajanja roka određenog u članu 15. stav 3. ovog zakona.
(3) Ako bi prestankom obavljanja jedne od djelatnosti u sektoru prirodnog gasa energetski subjekt kome je trajno oduzeta dozvola mogao da ugrozi redovno i sigurno snabdijevanje prirodnim gasom, život i zdravlje ljudi ili prouzrokuje teške poremećaje u privredi, Vlada Republike Srpske (u daljem tekstu: Vlada) radi zaštite javnog interesa, na prijedlog Ministarstva i uz konsultacije sa Regulatornom komisijom, može donijeti odluku kojom se ovlašćuje drugi energetski subjekt koji ima dozvolu za obavljanje iste djelatnosti da obavlja tu djelatnost.
(4) Odlukom Vlade iz stava 3. ovog člana utvrđuju se prava i obaveze energetskog subjekta koji je određen za obavljanje energetske djelatnosti na određenom području, vrijeme u kojem će obavljati djelatnosti, kao i prava vlasnika objekta koji je služio za obavljanje djelatnosti energetskog subjekta kome je dozvola oduzeta, ako postoji potreba za korišćenjem istog objekta.
Vođenje registra energetskih dozvola u sektoru prirodnog gasa
Član 17
(1) Regulatorna komisija vodi registar dozvola prema vrsti djelatnosti, broju dozvola koje su izdate, identitetu nosioca dozvole, datumu izdavanja i statusu dozvole.
(2) Registar dozvola iz stava 1. ovog člana javno je dostupan na internet stranici Regulatorne komisije.
Pravilnik o polaganju stručnog ispita
Član 18
(1) Stručna osposobljenost zaposlenih iz člana 10. stav 1. tačka 3) ovog zakona za obavljanje poslova tehničkog rukovođenja, rukovanja i održavanja energetskih postrojenja u sektoru prirodnog gasa provjerava se polaganjem stručnog ispita.
(2) Ministar nadležan za oblast energetike (u daljem tekstu: ministar) donosi pravilnik kojim se propisuju poslovi za čije je obavljanje potreban stručni ispit, kriterijumi, uslovi i način polaganja stručnog ispita, program stručnog ispita, sastav i način rada komisije, obavljanje administrativno-tehničkih poslova u vezi sa polaganjem stručnog ispita, sadržaj i forma uvjerenja o položenom stručnom ispitu i vođenje registra lica koja su položila stručni ispit.
(3) Članovima komisije pripada naknada za rad u komisiji.
(4) Vlada donosi odluku kojom se utvrđuju troškovi polaganja stručnog ispita i visina naknade za polaganje stručnog ispita.
GLAVA III
REGULACIJA DJELATNOSTI U SEKTORU PRIRODNOG GASA
Regulatorna komisija
Član 19
Regulatorna komisija je tijelo koje vrši regulaciju energetskih djelatnosti i koje prati da se prilikom obavljanja tih djelatnosti primjenjuju principi nepristrasnosti, javnosti, pravičnosti, nediskriminacije, efikasne konkurencije, nezavisnosti i zaštite svih učesnika na tržištu prirodnog gasa, u skladu sa ovim zakonom i propisima donesenim na osnovu ovog zakona.
Opšti ciljevi
Član 20
(1) Pri izvršenju svojih nadležnosti propisanih ovim zakonom i drugim propisima, Regulatorna komisija preduzima sve propisane mjere radi ispunjenja sljedećih ciljeva:
1) uklanjanje ograničenja za trgovinu prirodnim gasom na internom tržištu prirodnog gasa, kao i između Strana Energetske zajednice, uključujući razvoj odgovarajućih transportnih kapaciteta radi zadovoljavanja potražnje i unapređivanja integracije domaćeg tržišta,
2) obezbjeđenje stabilnog, javnog i nediskriminatornog regulatornog okvira,
3) pomoć razvoju sigurnih, pouzdanih i efikasnih mehanizama pružanja usluga u sektoru prirodnog gasa usmjerenih prema kupcu na principu nediskriminacije, transparentnosti, javnosti i čuvanja poslovne tajne, promovisanje adekvatnosti sistema i energetske efikasnosti, na najefikasniji način,
4) osiguranje odgovarajućih podsticaja za operatere sistema i korisnike sistema, kratkoročno, ali i dugoročno, a radi povećanja efikasnosti rada sistema i za podsticanje integracije tržišta,
5) poštovanje standarda kvaliteta snabdijevanja prirodnim gasom,
6) osiguranje koristi za kupce od efikasnog funkcionisanja tržišta prirodnog gasa i promovisanje efikasne konkurencije i zaštite kupaca.
(2) Ciljevi iz stava 1. ovog člana ostvaruju se u saradnji sa drugim nadležnim organima, institucijama i ustanovama.
Opšte nadležnosti Regulatorne komisije
Član 21
Regulatorna komisija, u vezi sa izdavanjem dozvola za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa i njihovog praćenja, ima sljedeće nadležnosti:
1) izdavanje, produženje, izmjene i dopune, privremeno i trajno oduzimanje dozvola pod uslovima i na način propisan ovim zakonom i propisima donesenim na osnovu njega,
2) certifikaciju operatera transportnog sistema i praćenje kontinuirane usklađenosti sa zahtjevima za nezavisnost i razdvajanje, te drugih uslova propisanih ovim zakonom koji se odnose na rad operatera transportnog sistema,
3) praćenje rada energetskih subjekata koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa, te osiguranje njihove usklađenosti sa odgovarajućim obavezama iz ovog zakona i drugim propisima kojima se uređuju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
4) analiziranje i praćenje primjene ovog zakona u vezi sa računovodstvenim razdvajanjem u energetskim subjektima koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
5) utvrđivanje načina i uslova kojima se uređuje pružanje informacija za kupce i korisnike sistema za transport ili distribuciju i druge objekte koji služe za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
6) utvrđivanje načina i uslova izvještavanja, uključujući zahtjeve za forme, sadržaje i periodičnost podnošenja izvještaja, koje primjenjuju energetski subjekti koji imaju dozvole za obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa.
Nadležnosti Regulatorne komisije u vezi sa donošenjem Metodologije za utvrđivanje tarifa i naknada
Član 22
Regulatorna komisija, u vezi sa donošenjem Metodologije za utvrđivanje tarifa i naknada, kao i donošenjem tarifa i naknada koje se primjenjuju u sektoru prirodnog gasa, ima sljedeće nadležnosti:
1) donosi Metodologiju za obračun ili utvrđivanje uslova za:
2) obezbjeđuje da su metodologije iz tačke 1) ovog člana javno objavljene u periodu od tri mjeseca prije njihovog stupanja na snagu, u skladu sa principima javnosti, nediskriminacije i transparentnosti;
3) daje saglasnost na tarife za pristup sistemu koje su donesene na osnovu metodologija iz tačke 1) podtačka 2. ovog člana energetskim subjektima koji obavljaju djelatnosti transporta i upravljanja transportnim sistemom, distribucije i upravljanja distributivnim sistemom i djelatnost skladištenja;
4) daje saglasnost na naknade za priključenje sistemu za transport, odnosno distribuciju i skladištenje prirodnog gasa, donesene na osnovu metodologije iz tačke 1) podtačka 1. ovog člana, energetskim subjektima koji obavljaju djelatnosti transporta i upravljanja transportnim sistemom, distribucije, upravljanja distributivnim sistemom i skladištenje i upravljanje skladišnim sistemom;
5) daje saglasnost na tarife za snabdijevanje prirodnim gasom u obavezi javne usluge energetskim subjektima koji obavljaju djelatnost snabdijevanja prirodnim gasom u obavezi javne usluge i daje saglasnost na tarife prirodnog gasa u slučaju snabdijevanja posljednjeg izbora iz tačke 1) podtačka 4. ovog člana energetskim subjektima koji obavljaju snabdijevanje prirodnim gasom posljednjeg izbora;
6) prati primjenu tarifa i naknada, primjenu odgovarajućih metodologija, kao i izvršenje njihove pravilne primjene;
7) da pri donošenju metodologija iz tačke 1) ovog člana predvidi troškove koji su potrebni za kratkoročno i dugoročno: povećanje sigurnosti snabdijevanja, efikasnosti rada operatera, podršku integraciji tržišta, kao i za potrebne istraživačke i razvojne aktivnosti;
8) da metodologije iz tačke 1) ovog člana i odluke o saglasnosti na tarife i naknade navedene u t. 3) do 5) ovog člana po donošenju objavi u "Službenom glasniku Republike Srpske" i na internet stranici Regulatorne komisije.
Nadležnosti Regulatorne komisije koje se odnose na regulisanje i praćenje obavljanja djelatnosti
Član 23
Regulatorna komisija prilikom regulisanja i praćenja obavljanja djelatnosti u sektoru prirodnog gasa ima sljedeće nadležnosti:
1) utvrđuje i prati sprovođenje Pravila i propisa koji se odnose na odgovarajući i nediskriminatorni pristup treće strane transportnom i distributivnom sistemu;
2) utvrđuje i prati sprovođenje standarda kvaliteta za upravljanje transportnim i distributivnim sistemom;
3) odobrava i prati realizaciju desetogodišnjih planova razvoja, investicionih planova operatera transportnog i distributivnog sistema i podnošenje godišnjeg izvještaja o procjeni izvršenja ovih planova, kao i preporuke za njihove izmjene;
4) prati aktivnosti operatera transportnog i distributivnog sistema, kao i operatera skladišta, uključujući efikasnost mehanizama i metoda za osiguranje sistemskog balansa između potražnje i ponude prirodnog gasa;
5) odobrava opšte uslove snabdijevanja i Pravila o radu transportnog, distributivnog sistema ili opšte uslove operatera skladišta;
6) prati sprovođenje mjera sigurnosti snabdijevanja u djelatnostima iz sektora prirodnog gasa;
7) prati dodjelu kapaciteta i upravljanja zagušenjem u transportnom sistemu prirodnog gasa i skladišta, uključujući interkonektore, kao i sprovođenje principa i mehanizama za dodjelu kapaciteta i postupaka za upravljanje zagušenjem u skladu sa ovim zakonom;
8) prati vrijeme koje je potrebno operateru transportnog i distributivnog sistema da uradi priključke i popravke;
9) donosi:
10) odobrava standardne ugovore o snabdijevanju, koje izrađuje snabdjevač sa obavezom javne usluge, kao i druga pravila i propise, odgovarajuće metodologije, smjernice i uputstva;
11) daje saglasnosti u okviru svojih nadležnosti, u skladu sa ovim zakonom i drugim propisima.
Nadležnosti Regulatorne komisije koje se odnose na regulisanje i praćenje tržišta prirodnog gasa
Član 24
Regulatorna komisija, u vezi sa regulisanjem i praćenjem tržišta prirodnog gasa Republike, ima sljedeće nadležnosti:
1) reguliše i prati obavljanje djelatnosti u sektoru prirodnog gasa,
2) prati nivo i efikasnost ostvarivanja uslova za otvoreno tržište prirodnog gasa i konkurentnost na tržištu, te sva odstupanja ili ograničenja konkurentnosti i preduzima potrebne mjere i aktivnosti propisane ovim zakonom i drugim propisima,
3) prati nivo transparentnosti na tržištu prirodnog gasa, uključujući veleprodajne cijene, te osigurava da energetski subjekt koji obavlja djelatnosti u sektoru prirodnog gasa poštuje obaveze transparentnosti,
4) osigurava da ne dolazi do međusobnih subvencija (prelivanja sredstava) između djelatnosti transporta, distribucije, terminala za utečnjeni prirodni gas, skladištenja i snabdijevanja,
5) prati usklađenost rada operatera transporta, distribucije, skladišta i terminala za utečnjeni prirodni gas sa odobrenim Pravilima rada transportnog, distributivnog, skladišnog sistema, odnosno sistema za utečnjeni prirodni gas i odobrava primjenu standarda i zahtjeva za održavanje potrebnog kvaliteta usluga,
6) prati pojavu restriktivnih ugovornih praksi u sektoru prirodnog gasa, uključujući odredbe o ekskluzivitetu, koje mogu spriječiti kupce koji nisu domaćinstva da istovremeno zaključe ugovore sa više snabdjevača ili ograniče njihov izbor i, po potrebi, informiše nadležne organe i institucije o takvim praksama i preduzima potrebne mjere i aktivnosti propisane ovim zakonom i drugim propisima i
7) doprinosi kompatibilnosti procesa razmjene podataka za najvažnije procese na tržištu prirodnog gasa na unutrašnjem tržištu.
Nadležnosti Regulatorne komisije u vezi sa zaštitom kupaca i rješavanjem sporova
Član 25
Regulatorna komisija, u vezi sa zaštitom kupaca i rješavanjem sporova, ima sljedeće nadležnosti:
1) obezbjeđuje, zajedno sa drugim nadležnim organima i institucijama, da su mjere za zaštitu kupaca efikasne i da se sprovode radi ostvarivanja:
2) rješava u upravnim postupcima po zahtjevu zainteresovanih lica i energetskih subjekata u skladu sa nadležnostima utvrđenim ovim zakonom, drugim propisima i aktima donesenim na osnovu ovog zakona;
3) prati primjenu:
Nadležnosti Regulatorne komisije u vezi sa nezavisnim operaterom sistema i nezavisnim operaterom transporta
Član 26
(1) Pored obaveza i zadataka utvrđenih odredbama čl. 21. do 25. ovog zakona, Regulatorna komisija u vezi sa nezavisnim operaterom sistema i nezavisnim operaterom transporta ima sljedeće nadležnosti:
1) prati da nezavisni operater sistema i vlasnik transportnog sistema ispunjava obaveze propisane ovim zakonom i drugim propisima, a u slučaju da operateri transportnog sistema ne poštuju te propise, Regulatorna komisija preduzima mjere propisane zakonom i propisima donesenim na osnovu zakona i, s tim u vezi, sarađuje sa drugim organima, institucijama i javnim tijelima,
2) odobrava ugovore između nezavisnog operatera sistema i vlasnika transportnog sistema i rješava sporove između njih, te prati odnose i komunikaciju između nezavisnog operatera sistema i vlasnika transportnog sistema da bi se osiguralo da nezavisni operater sistema izvršava svoje obaveze,
3) osigurava da tarife za pristup transportnom sistemu koje naplaćuje nezavisni operater sistema uključe i odgovarajuću naknadu za vlasnika transportnog sistema s obzirom na njegove troškove u vezi sa imovinom na sistemu i sva njihova nova ulaganja, pod uslovom da su nastali troškovi ekonomični i opravdani.
(2) U slučaju kada je odabran model razdvajanja nezavisnog operatera transporta, u skladu sa ovim zakonom, Regulatorna komisija, pored obaveza i zadataka utvrđenih odredbama čl. 21. do 25. ovog zakona, ima i sljedeće nadležnosti:
1) prati komunikacije između nezavisnog operatera transporta i vertikalno integrisanog subjekta da bi se osigurala usklađenost nezavisnog operatera transporta sa njegovim obavezama,
2) prati komercijalne i finansijske odnose, uključujući zajmove između vertikalno integrisanog subjekta i nezavisnog operatera transporta.
Posebne nadležnosti Regulatorne komisije
Član 27
(1) Regulatorna komisija posebno ima pravo da:
1) zahtijeva pružanje informacija, na način i prema uslovima iz ovog zakona i propisima za sprovođenje ovog zakona, koje su od značaja za obavljanje djelatnosti i drugih obaveza energetskih subjekata koji obavljaju djelatnosti u sektoru prirodnog gasa propisanih zakonom, a kojima je izdata dozvola,
2) pokreće postupke javnih rasprava i saradnje, u skladu sa odredbama ovog zakona i drugih propisa, kada postoji potreba za prikupljanjem neophodnih informacija, usklađivanjem regulatornih praksi, obrazloženja budućih odluka ili ocjenu predloženih zakonskih ili regulatornih rješenja,
3) pokreće i sprovodi analize u vezi sa funkcionisanjem tržišta prirodnog gasa, te donosi potrebne mjere za unapređivanje konkurentnosti i ostvarivanje pravilnog funkcionisanja tržišta prirodnog gasa,
4) zahtijeva da operater transportnog ili distributivnog sistema, odnosno operater skladišta, ukoliko je to predviđeno zakonom, po potrebi, mijenja uslove i odredbe tarifa ili naknada koje se primjenjuju da bi se osiguralo da su srazmjerne i da se primjenjuju na nepristrasan način,
5) u slučaju odgađanja korekcije tarifa ili naknada iz tačke 4) ovog stava, Regulatorna komisija ima nadležnost da odobri privremene tarife ili naknade i da odluči o odgovarajućim kompenzacijskim mjerama ukoliko usvojene tarife ili naknade odstupaju od tih privremenih tarifa ili naknada,
6) vrši provjere, uključujući nenajavljene provjere u prostorijama operatera transportnog sistema i, gdje je to potrebno, u vertikalno integrisanom energetskom subjektu.
(2) U slučaju kada je odabran model razdvajanja nezavisnog operatera transporta, u skladu sa ovim zakonom, Regulatorna komisija, pored nadležnosti propisanih čl. 21. i 26. ovog zakona, ima pravo da:
1) preduzima određene mjere zbog pristrasnog ponašanja u korist vertikalno integrisanog subjekta,
2) djeluje kao tijelo za rješavanje sporova između vertikalno integrisanog subjekta i nezavisnog operatera transporta, pod uslovom da se oni pridržavaju tržišnih uslova,
3) odobrava sve komercijalne i finansijske sporazume između vertikalno integrisanog subjekta i nezavisnog operatera transporta, pod uslovom da se oni pridržavaju tržišnih uslova,
4) u slučaju kršenja obaveza propisanih ovim zakonom od operatera transportnog sistema, oduzme dozvolu operateru transportnog sistema, dodijeli sve ili određene zadatke drugom operateru transportnog sistema koji je imenovan, odnosno određen u skladu sa ovim zakonom, a posebno u slučaju ponovljenog pristrasnog ponašanja u korist vertikalno integrisanog subjekta.
Akti Regulatorne komisije
Član 28
(1) U vršenju svojih nadležnosti Regulatorna komisija donosi opšte i pojedinačne pravne akte.
(2) Pojedinačni akti iz stava 1. ovog člana obavezno sadrže obrazloženje da bi se omogućilo njihovo sudsko preispitivanje.
(3) Opšti akti Regulatorne komisije objavljuju se u "Službenom glasniku Republike Srpske".
(4) Pojedinačni akti iz nadležnosti Regulatorne komisije su konačni i donose se u formi odluka, rješenja i zaključaka.
(5) Protiv pojedinačnih akata Regulatorne komisije može se pokrenuti upravni spor tužbom kod nadležnog suda.
(6) Opšti i pojedinačni akti iz nadležnosti Regulatorne komisije objavljuju se na internet stranici Regulatorne komisije, uz obavezu čuvanja tajnosti povjerljivih poslovnih podataka.
Javnost rada
Član 29
(1) Regulatorna komisija javno objavljuje nacrte opštih pravnih akata radi njihovog donošenja i druge odgovarajuće odluke u okviru svojih nadležnosti i ovlašćenja, osim nacrta pojedinačnih akata ili odluka i odluka o rješavanju sporova, te osigurava razumno vrijeme za sve učesnike na tržištu prirodnog gasa ili druge zainteresovane strane da daju komentare, prijedloge i sugestije.
(2) Regulatorna komisija donosi Pravila i propise za javne rasprave, koji između ostalog uređuju obim i uslove za javne rasprave, postupke, formalne zahtjeve i javno objavljivanje informacija, kao i način sprovođenja javne rasprave o aktima koje donosi da bi se omogućilo svim zainteresovanim licima da učestvuju u javnoj raspravi i da iznesu svoje mišljenje i stavove prema pitanjima koja su predmet javne rasprave.
(3) Opšte informacije o raspravama koje su u toku su javno dostupne na internet stranici Regulatorne komisije.
(4) Regulatorna komisija objavljuje rezultate javnih rasprava, osim ako je riječ o povjerljivim poslovnim podacima ili informacijama.
(5) Pri izvršavanju svojih obaveza i zadataka, u skladu sa svojim nadležnostima i principima bolje regulacije, Regulatorna komisija može na odgovarajući način konsultovati operatera sistema i sarađivati sa drugim nadležnim organima, institucijama i tijelima.
Rješavanje sporova pred Regulatornom komisijom
Član 30
(1) Regulatorna komisija nadležna je da na zahtjev stranke rješava sporove između:
1) korisnika sistema i operatera sistema,
2) energetskih subjekata i kupaca prirodnog gasa,
3) energetskih subjekata međusobno.
(2) Predmet zahtjeva iz stava 1. ovog člana su sporovi u vezi sa:
1) pravom na snabdijevanje prirodnim gasom,
2) pristupom sistemima,
3) naknadama za priključenje,
4) naknadama za debalanse sistema,
5) obračunom utrošenog prirodnog gasa,
6) obračunom naknade za neovlašćenu potrošnju prirodnog gasa,
7) obustavom isporuke prirodnog gasa,
8) kvalitetom snabdijevanja prirodnim gasom.
(3) Regulatorna komisija donosi pravilnik kojim se propisuje postupak rješavanja sporova.
Pretpostavke za podnošenje zahtjeva
Član 31
(1) Prije podnošenja zahtjeva za rješavanje spora Regulatornoj komisiji, stranka je dužna da prethodno u pisanoj formi podnese prigovor energetskom subjektu iz sektora prirodnog gasa, te pokuša mirnim putem riješiti spor.
(2) Energetski subjekt dužan je da podnosiocu prigovora dostavi odgovor sa obrazloženjem u pisanoj formi u roku od 15 dana od dana prijema prigovora.
(3) Zahtjev za rješavanje spora koji stranka podnosi Regulatornoj komisiji obavezno sadrži: podatke o strankama, predmet zahtjeva, činjenični opis spora, prijedlog za rješenje spora, potpis podnosioca zahtjeva, a uz zahtjev podnosilac je dužan da dostavi i dokaze na kojima zasniva zahtjev, prigovor energetskom subjektu i odgovor u pisanoj formi, te izjašnjenje da li se vodi sudski postupak povodom iste pravne stvari.
(4) Postupak rješavanja spora pred Regulatornom komisijom može se sprovesti po pravilima skraćenog postupka u kome se strankama omogućava izjašnjenje u pisanoj formi o navodima protivne strane.
Odluka po zahtjevu za rješavanje spora i tužba
Član 32
(1) Po zahtjevu za rješavanje spora Regulatorna komisija donosi odluku u formi rješenja ili zaključka.
(2) Akti iz stava 1. ovog člana su konačni.
Upravni spor
Član 33
(1) Protiv konačne odluke o sporu stranka može pokrenuti upravni spor podnošenjem tužbe nadležnom sudu u roku od 30 dana od dana prijema odluke.
(2) Podnesena tužba ne odgađa izvršenje odluke iz stava 1. ovoga člana.
Dostava dokumentacije Regulatornoj komisiji
Član 34
(1) Energetski subjekti kojima je izdata dozvola obavezni su da dostave dokumentaciju, podatke i informacije na traženje Regulatorne komisije koji su joj potrebni za obavljanje poslova iz svoje nadležnosti.
(2) Regulatorna komisija dužna je da čuva tajnost povjerljivih poslovnih podataka koji su joj dostavljeni u skladu sa obavezom iz stava 1. ovog člana.
(3) Regulatorna komisija donosi pravilnik kojim se propisuje način postupanja sa povjerljivim poslovnim podacima.
(4) Energetski subjekti dužni su da obezbijede nesmetan pristup objektima, postrojenjima, opremi i prostorijama, te pruže potrebne informacije Regulatornoj komisiji prilikom vršenja redovnih i vanrednih nadzornih provjera.
Saradnja sa organima, institucijama i članstvo u međunarodnim tijelima
Član 35
(1) Regulatorna komisija u izvršavanju poslova iz svoje nadležnosti sarađuje sa organima uprave i regulatornim komisijama u Republici i Bosni i Hercegovini (u daljem tekstu: BiH), subjektima iz oblasti energetike, organizacijama i udruženjima za zaštitu potrošača, međunarodnim organizacijama iz oblasti energetike i drugim organizacijama od interesa za obavljanje poslova Regulatorne komisije.
(2) Regulatorna komisija ima pravo da sklapa sporazume o saradnji sa svim nadležnim regulatornim tijelima u oblasti energetike drugih država s ciljem podsticanja regulatorne saradnje.
(3) Regulatorna komisija poštuje i sprovodi sve odgovarajuće odluke nadležnih institucija Energetske zajednice, u skladu sa pravnim sistemom Republike.
GLAVA IV
TRANSPORT PRIRODNOG GASA
Opšte odredbe
Član 36
(1) Transport prirodnog gasa je prenos prirodnog gasa kroz gasovode pod visokim pritiskom (p ≥ 16 bara) koji ne obuhvataju gasovode od proizvodnih polja i gasovode koji se primarno koriste za distribuciju prirodnog gasa, s ciljem njegove isporuke krajnjim kupcima, isključujući snabdijevanje.
(2) Operater transportnog sistema je nezavisni energetski subjekt koji obavlja djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom prirodnog gasa.
(3) Prilikom izvršavanja svojih obaveza i obavljanja zadataka na osnovu ovog zakona, operater transportnog sistema je nezavisan od svih drugih djelatnosti koje se odnose na prirodni gas, kao što su proizvodnja, distribucija, skladištenje, snabdijevanje prirodnim gasom, i od povezanih komercijalnih interesa, osim u slučaju predviđenom ovim zakonom.
(4) Nezavisnost operatera transportnog sistema se ostvaruje i obezbjeđuje razdvajanjem operatera transportnog sistema na način i pod uslovima utvrđenim ovim zakonom.
(5) U slučaju da je na dan stupanja na snagu ovog zakona operater transportnog sistema pripadao vertikalno integrisanom subjektu, dužan je da izvrši razdvajanje operatera transportnog sistema primjenom jednog od sljedećih modela:
1) vlasničko razdvajanje ili
2) nezavisni operater sistema ili
3) nezavisni operater transporta.
(6) U svim drugim slučajevima gdje se ne mogu primijeniti modeli iz stava 5. t. 2) i 3) ovog člana obavezno se primjenjuje model vlasničkog razdvajanja operatera transportnog sistema.
(7) Operater transportnog sistema počinje obavljati djelatnosti nakon pribavljanja dozvole za transport i upravljanje transportnim sistemom prirodnog gasa.
(8) Dozvola iz stava 7. ovog člana izdaje se certifikovanom operateru transportnog sistema.
(9) Izuzetno od stava 7. ovog člana, u slučaju izgradnje novog sistema za transport prirodnog gasa, operater transportnog sistema može obavljati probni rad na novoizgrađenom sistemu u roku od 12 mjeseci, računajući od dana izdavanja dozvole za probni rad i privremene upotrebne dozvole za taj sistem od strane nadležnog organa iz oblasti građenja, nakon čega je dužan pribaviti upotrebnu dozvolu za taj sistem, kao i dozvolu za obavljanje energetske djelatnosti u skladu sa ovim zakonom.
(10) Kombinovanom operateru sistema dozvoljen je rad bez razdvajanja ako taj operater ispunjava zahtjeve za razdvajanje djelatnosti proizvodnje, snabdijevanja i skladištenja prirodnog gasa.
Vlasničko razdvajanje operatera transportnog sistema
Član 37
(1) Energetski subjekt koji posjeduje sistem za transport prirodnog gasa u Republici, ili neki njegov poseban dio, može obavljati djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom i biti operater transportnog sistema, ukoliko ispunjava uslove propisane članom 36. ovog zakona.
(2) Nezavisnost operatera transportnog sistema obezbjeđuje se na način da isti energetski subjekt ili drugo pravno lice, odnosno preduzetnik ne mogu istovremeno da:
1) direktno ili indirektno kontrolišu ili imaju druga prava nad operaterom transportnog sistema ili prenosnog sistema električne energije, kao niti nad transportnim sistemom ili prenosnim sistemom za električnu energiju,
2) direktno ili indirektno kontrolišu ili imaju druga prava nad energetskim subjektom koji obavlja neku od djelatnosti proizvodnje ili snabdijevanja prirodnim gasom ili električnom energijom,
3) imenuju članove organa energetskog subjekta ili da je član organa energetskog subjekta koji upravljaju ili zakonski zastupaju operatera transportnog sistema ili prenosnog sistema električne energije, kao ni vlasnika transportnog sistema ili prenosnog sistema električne energije i direktno ili indirektno da kontrolišu ili imaju druga prava nad energetskim subjektom koji obavlja neku od djelatnosti proizvodnje ili snabdijevanja prirodnim gasom ili električnom energijom.
(3) Prava iz stava 2. ovog člana obuhvataju:
1) ovlašćenja da se koristi glasačko pravo,
2) ovlašćenja da se imenuju članovi organa energetskog subjekta koji upravljaju ili zakonski zastupaju energetskog subjekta ili
3) posjedovanje većinskog udjela.
(4) Nije dozvoljeno operateru transportnog sistema ili prenosnog sistema električne energije ili njegovim zaposlenim o energetskim subjektima trećim licima davati povjerljive poslovne podatke sa kojima raspolaže.
Nezavisni operater sistema
Član 38
(1) Nezavisni operater sistema može dobiti dozvolu ako:
1) ispunjava uslove nezavisnosti iz člana 37. st. 2. i 3. ovog zakona,
2) raspolaže finansijskim, tehničkim, materijalnim i kadrovskim resursima potrebnim za izvršavanje svojih zadataka,
3) je usklađen sa desetogodišnjim planom razvoja transportnog sistema prirodnog gasa,
4) dokaže sposobnost izvršavanja obaveza u vezi sa obezbjeđivanjem uslova za pristup transportnom sistemu kako je određeno ovim zakonom, te sposobnost ostvarivanja saradnje sa drugim operaterima transportnih sistema na regionalnom i širem nivou,
5) dokaže prema Regulatornoj komisiji i drugim nadležnim energetskim subjektom kao operater svoju sposobnost izvršavanja obaveza za sve nacrte ugovorenih aranžmana.
(2) Za nezavisnog operatera sistema može biti određen energetski subjekt koji je certifikovan od Regulatorne komisije i koji ispunjava zahtjeve iz stava 1. ovog člana, u skladu sa procedurama za certifikaciju koje su propisane ovim zakonom.
(3) Kada je nezavisni operater sistema imenovan, vlasnik transportnog sistema dužan je da:
1) obezbijedi svu potrebnu podršku nezavisnom operateru sistema za ispunjavanje njegovih zadataka, uključujući sve potrebne informacije,
2) finansira investicije koje odabere nezavisni operater sistema, a odobrava Regulatorna komisija, ili daje svoju saglasnost za finansiranje od neke druge zainteresovane strane, uključujući i nezavisnog operatera sistema,
3) obezbijedi da finansijske ugovore ili sporazume odobrava Regulatorna komisija, uz konsultacije sa drugom zainteresovanom stranom,
4) pruža dokaz da može finansirati proširenja mreže transportnog sistema, uz izuzeće onih investicija za koje je, u skladu sa tačkom 2) ovog stava, dao svoju saglasnost da finansiranje može raditi bilo koja zainteresovana strana, uključujući nezavisnog operatera sistema.
(4) Nije dozvoljeno nezavisnom operateru sistema ili njegovim zaposlenim o energetskim subjektima trećim licima, uključujući i nadležne organe, davati povjerljive poslovne podatke sa kojima raspolaže, osim u propisanim slučajevima.
Nezavisnost vlasnika transportnog sistema
Član 39
(1) Vlasnik transportnog sistema, u slučaju da je primijenjen model nezavisnog operatera sistema, obavezan je da ispunjava minimalne kriterijume nezavisnosti koji se odnose na pravnu formu, organizaciju i odlučivanje i odvojen je od svih drugih djelatnosti, osim transporta, distribucije i skladištenja.
(2) Nezavisnost vlasnika transportnog sistema iz stava 1. ovog člana obezbjeđuje se prema sljedećim minimalnim kriterijumima:
1) da lica odgovorna za rukovođenje transportnim sistemima ne učestvuju u strukturama vertikalno integrisanog subjekta koje su, direktno ili indirektno, odgovorne za svakodnevni rad, proizvodnju i snabdijevanje prirodnim gasom,
2) da je dužan donijeti Program nediskriminatornog ponašanja, kojim se utvrđuju mjere kojima se isključuje mogućnost pristrasnog postupanja, uz saglasnost Regulatorne komisije,
3) da je donio godišnji izvještaj u kojem su sadržane mjere preduzete radi osiguranja nepostojanja diskriminatorskog ponašanja, koji se dostavlja Regulatornoj komisiji i objavljuje na internet stranici, najkasnije do 31. marta naredne godine.
(3) Ispunjavanje kriterijuma nezavisnosti vlasnika transportnog sistema iz stava 2. ovog člana provjerava se tokom postupka certifikacije nezavisnog operatera sistema u skladu sa ovim zakonom i pod nadzorom je Regulatorne komisije.
Nezavisni operater transporta
Član 40
(1) Nezavisni operater transporta dužan je da obezbijedi kadrovske, tehničke i finansijske resurse za ispunjavanje svojih obaveza propisane ovim zakonom i za vršenje svojih aktivnosti, i to:
1) da su sredstva neophodna za transport prirodnog gasa, i administrativno-finansijske poslove i IT usluge, u vlasništvu nezavisnog operatera transporta,
2) da su lica koja obavljaju djelatnost transporta i upravljanja transportnim sistemom, uključujući vršenje administrativno-finansijskih poslova i IT usluga za nezavisnog operatera transporta kao privrednog subjekta, u radnom odnosu ili angažovani na drugi način od nezavisnog operatera transporta,
3) da nakon odgovarajućeg zahtjeva nezavisnog oper
