ZAKON BOSNE I HERCEGOVINE O IZVRŠENJU KRIVIČNIH SANKCIJA, PRITVORA I DRUGIH MJERA
("Sl. glasnik BiH", br. 22/2016 - prečišćen tekst)
I - OSNOVNE ODREDBE
Član 1
(Predmet i primjena ovog zakona)
(1) Ovim zakonom uređuje se izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera koje izrekne Sud Bosne i Hercegovine, kao i organizacija i rad odgovarajućih institucija propisanih ovim zakonom.
(2) Prema odredbama ovog zakona izvršavaće se i pravosnažne odluke inostranih sudova za djela predviđena zakonom Bosne i Hercegovine, ako posebnim zakonom Bosne i Hercegovine ili međunarodnim ugovorom, čiji je potpisnik Bosna i Hercegovina, nije drugačije određeno.
(3) Prema odredbama ovog zakona izvršavaju se i krivične sankcije, pritvor i druge mjere izrečene od Suda Bosne i Hercegovine stranim državljanima i licima bez državljanstva, osim ako posebnim zakonom Bosne i Hercegovine ili međunarodnim ugovorom, čiji je Bosna i Hercegovina potpisnik, nije drugačije određeno.
(4) Prema odredbama ovog zakona, a na zahtjev osuđenog lica, izvršiće se i sankcije izrečene u entitetskim sudovima za djela predviđena Krivičnim zakonom Bosne i Hercegovine.
(5) Pritvor izrečen od Suda Bosne i Hercegovine izvršavaće se prema odredbama ovog zakona čak i kada se on izvršava u entitetskom zavodu.
(6) Sankcije izrečene od Suda Bosne i Hercegovine izvršavaće se prema odredbama ovog zakona čak i kada se služe u entitetskom zavodu.
(7) Prema odredbama ovog zakona utvrđuje se organizacija i rad kazneno-popravnog zavoda BiH.
Član 2
(Definicije pojmova)
Osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno, pojedini izrazi upotrijebljeni u ovom zakonu imaju sljedeće značenje:
Član 3
(Ostvarivanje prava)
(1) Lica prema kojima se izvršavaju krivične sankcije, pritvor i druge mjere zadržavaju sva prava, a lišavaju se prava ili se ograničavaju u pravima samo u granicama nužnim za ostvarivanje cilja zbog kojeg su izrečene, a u skladu sa zakonom i međunarodnim ugovorom.
(2) Neće biti nametnuto nijedno ograničenje koje nije predviđeno zakonom, nije neophodno za ostvarenje cilja za koji je namijenjeno, nije efikasno u ostvarivanju tog cilja i nije proporcionalno.
(3) Ministarstvo pravde dužno je da obezbijedi pristup i povjerljivu komunikaciju pritvorenika i zatvorenika sa domaćim i međunarodnim organizacijama i drugim institucijama nadležnim za praćenje i ostvarivanje ljudskih prava i osnovnih sloboda u skladu sa zakonom i odgovarajućim međunarodnim dokumentima. Zavod će omogućiti da se ova komunikacija ostvaruje bez neosnovanog ometanja.
Član 4
(Početak izvršenja)
(1) Izvršenju krivične sankcije, pritvora i drugih mjera pristupa se kad postane pravosnažna odluka kojom su one izrečene, te ako za to nema zakonskih smetnji.
(2) Sa izvršenjem krivične sankcije ili druge mjere može se početi i prije nego što je postala pravosnažna odluka kojom je sankcija ili mjera izrečena samo ako je to zakonom posebno predviđeno.
Član 5
(Radnje za sprovođenje izvršenja)
(1) Kada su ispunjeni uslovi da se pristupi izvršenju krivične sankcije, pritvora ili druge mjere, Krivično odjeljenje Suda obavezno je da preduzme potrebne radnje da se izvršenje sankcije sprovede bez odgađanja u skladu sa ovim zakonom.
(2) Izvršenje može biti odgođeno samo u slučajevima i pod uslovima predviđenim zakonom.
Član 6
(Troškovi izvršenja i plaćanje takse)
(1) Lice prema kojem se primjenjuje krivična sankcija, mjera pritvora ili druga mjera ne plaća troškove izvršenja, osim troškova novčane kazne, kao i drugih troškova, u skladu sa zakonom.
(2) Za podneske, službene radnje, rješenja i druge akte u vezi sa izvršenjem sankcija ne plaća se taksa.
Član 7
(Stručni savjet)
Radi praćenja, proučavanja i unapređenja sistema izvršenja sankcija, ministar pravde osnovaće stručni savjet između predstavnika naučnih ustanova, sudova, organa uprave, stručnih udruženja, građanskog društva i drugih institucija koje se bave pitanjima kriminaliteta i vaspitanja osuđenih lica.
Član 8
(Poslovi izvršenja kao poslovi od posebnog interesa za Bosnu i Hercegovinu)
Poslovi izvršenja krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera propisani ovim zakonom su poslovi od posebnog interesa za Bosnu i Hercegovinu.
II - ORGANI ZA IZVRŠENjE KRIVIČNIH SANKCIJA, PRITVORA I DRUGIH MJERA
Član 9
(Ministarstvo pravde i Zavod)
U Bosni i Hercegovini, institucije odgovorne za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera Suda su Ministarstvo pravde i Zavod za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera Bosne i Hercegovine, osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno.
Član 10
(Saradnja organa)
Organi vlasti, ustanove i druga pravna lica u čiji djelokrug spada primjena zdravstvenih, socijalnih, vaspitnih ili drugih mjera od značaja za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera, obavezni su da sarađuju sa Ministarstvom pravde. Obaveza saradnje odnosi se i na pomoć koja se pruža licima na uslovnom otpustu.
Član 11
(Međusobna saradnja, informisanje, dogovaranje, prikupljanje relevantnih podataka i drugi oblici saradnje)
(1) S ciljem međusobne saradnje, informisanja, dogovaranja, prikupljanja relevantnih podataka, kao i ostvarivanja drugih oblika međusobne saradnje, zavod ili druge institucije u kojim se izvršava mjera pritvora ili izdržava krivična sankcija, po rješenju ili presudi Suda ili drugog organa u skladu sa zako nom ili međunarodnom ugovoru, dužni su da dostavljaju mjesečne i periodične izvještaje, odnosno informacije Ministarstvu pravde, posebno o broju pritvorenika i zatvorenika, o ostvarivanju zagarantovanih prava, korišćenju pogodnosti, disciplinskim procedurama, kao i o drugim podacima koje zavod ocijeni korisnim i relevantnim za primjenu zakona, odnosno za sistem izvršenja krivičnih sankcija.
(2) U obavljanju poslova praćenja stanja u izvršavanju zakona i drugih propisa, preduzimanja mjera za koje su ovlašćeni ili davanja preporuka ili preduzimanja posebnih mjera ili promjene stanja u oblasti iz stava (1) ovog člana i kada se o takvim činjenicama o kojima treba obavijestiti Savjet ministara Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Savjet ministara) ili Parlamentarnu skupštinu Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Parlamentarna skupština), Ministarstvo pravde može tražiti dostavljanje i svih drugih podataka koje smatra relevantnim u datim okolnostima.
Član 12
(Pružanje međusobne pomoći i saradnje s ciljem bezbjednosti sistema izvršenja krivičnih sankcija i javnog poretka)
(1) S ciljem održavanja bezbjednosti i dobrog funkcionisanja Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera Bosne i Hercegovine, kako bi se primjena tretmana, prevaspitanja ili drugih mjera iz oblasti sistema izvršenja krivičnih sankcija mogla odvijati uspješno bez uznemiravanja i ometanja, održavanja ravnoteže između programa bezbjednosti i socijalne reintegracije, efikasnog odgovora na sprečavanje činjenja krivičnih djela, nastanka većih incidenata, bjekstva pritvorenika ili zatvorenika, njihovog sprovođenja ili obezbjeđenja van kruga zavoda kao i procjenjivanja bezbjednosnih rizika u korišćenju vanzavodskih pogodnosti, zavodi, policijski organi, sudska policija ili drugi zakonom određeni organi ili agencije iz oblasti bezbjednosti dužni su međusobno sarađivati i uzajamno pružati potrebnu pomoć u skladu sa zakonskim ovlašćenjem.
(2) Zavodi moraju izraditi planove bezbjednosti za postupanje u vanrednim i drugim opravdanim okolnostima i u tom pravcu razmijeniti podatke s policijskim organima ili agencijama imajući u vidu propise kojima se reguliše zaštita tajnosti takvih podataka.
Član 13
(Obaveza odvojenog smještaja)
(1) Odvojeno će biti smještene sljedeće grupe lica:
(2) Ovakav smještaj može biti obezbijeđen ili u posebnom zavodu ili u posebnom odjeljenju Zavoda.
Član 14
(Posebna odjeljenja)
U Zavodu mogu postojati posebna odjeljenja zatvorenog, poluotvorenog i otvorenog tipa.
Član 15
(Zavodska bolnica)
U Zavodu može postojati bolnica za potrebe pritvorenika i zatvorenika.
Član 16
(Imenovanje i odgovornosti upravnika)
(1) Odgovarajuće odredbe Zakona o državnoj službi u institucijama Bosne i Hercegovine, odnosno Zakona o radnim odnosima u institucijama Bosne i Hercegovine primjenjuju se na službenike Zavoda, osim ako nije drugačije propisano ovim zakonom.
(2) Zavodom rukovodi upravnik, koji odgovara ministru pravde.
(3) Na osnovu predloga i procedure koju sprovodi Agencija za državnu službu, ministar pravde postavlja i razrješava upravnika Zavoda.
(4) Upravnik Zavoda je rukovodeći državni službenik sa statusom sekretara na posebnom zadatku. Imenuje se na pet godina i nakon isteka tog mandata može biti ponovo postavljen u skladu sa stavom (3) ovog člana.
(5) Za upravnika Zavoda može se postaviti lice koje ima visoku školsku spremu i najmanje pet godina radnog iskustva u oblasti izvršenja pritvora, izvršenja krivičnih i prekršajnih sankcija, u oblasti pravosuđa ili uprave.
Član 17
(Dužnosti upravnika)
Upravnik Zavoda organizuje rad Zavoda, usklađuje rad organizacionih jedinica, nadzire pravilnost i zakonitost rada, predstavlja Zavod i vrši druge poslove za koje je nadležan po zakonu i drugim propisima.
Član 18
(Drugi rukovodeći službenici)
Upravniku Zavoda u rukovođenju pojedinim oblastima rada pomažu rukovodeći službenici.
Član 19
(Organizacione jedinice)
(1) U Zavodu postoje organizacione jedinice koje se bave poslovima obezbjeđenja, vaspitnog tretmana, zdravstvene zaštite, radnog angažovanja pritvorenika i zatvorenika kao i opštih i zajedničkih poslova.
(2) Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji mogu se, u zavisnosti od potrebe i prirode poslova, formirati i druge organizacione jedinice Zavoda u skladu sa propisima o principima za utvrđivanje unutrašnje organizacije organa uprave.
(3) O pitanjima organizacije i načina rada organa za izvršenje krivičnih sankcija, pritvora i drugih mjera primjenjuju se propisi koji se odnose na organe uprave Bosne i Hercegovine, osim ako ovim zakonom nije drugačije određeno.
Član 20
(Organizacija tretmana zatvorenika)
(1) S ciljem ostvarenja cilja izvršenja kazne zatvora iz člana 130. ovog zakona, organizaciona jedinica Zavoda nadležna za tretman zatvorenika programira i koordinira vaspitni rad i ispituje ličnost zatvorenika, izrađuje program tretmana za svakog zatvorenika, neposredno ili putem drugih organizacionih jedinica i stručnih instruktora prati rad i ponašanje zatvorenika u toku izdržavanja kazne zatvora, prikuplja i objedinjuje podatke i zapažanja stručnih instruktora, nastavnika i drugih lica koja neposredno rade sa zatvorenicima, o njihovom vladanju i ponašanju, analizira i proučava postignute rezultate i uticaj preduzetih vaspitnih mjera, te, na osnovu postignutih rezultata, preduzima potrebne mjere i unapređuje vaspitni rad u Zavodu, primjenjujući savremene oblike i metode rada.
(2) Na poslovima vaspitanja radi potreban broj vaspitača s odgovarajućom visokom školskom spremom, tako da na jednog vaspitača dolazi, u pravilu, do 50 zatvorenika.
(3) U Zavodu, u pravilu, postoji grupa stručnjaka za ispitivanje ličnosti i utvrđivanje programa tretmana zatvorenika (psiholog, pedagog, socijalni radnik, ljekar, diplomirani pravnik i drugi stručnjaci).
(4) Radi stručnog osposobljavanja zatvorenika u Zavodu postoji potreban broj stručnih instruktora.
(5) Vaspitači, psiholozi, pedagozi, socijalni radnici, instruktori i drugi stručnjaci koji rade na realizaciji tretmana zatvorenika polažu stručni ispit.
Član 21
(Zdravstvena služba)
(1) Radi pružanja ljekarske pomoći pritvorenicima i zatvorenicima u Zavodu se organizuje zdravstvena služba.
(2) U Odjeljenju za lica ženskog pola postoji porodiljski odjel i prikladne prostorije za djecu radi omogućavanja kontakata zatvorenica ili pritvorenica sa svojom djecom u prikladnim uslovima za to.
Član 22
(Administracija)
Upravne, pravne, finansijske, kancelarijske, kadrovske i opšte poslove obavljaju službenici Zavoda, u skladu sa Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji.
Član 23
(Uslovi za zapošljavanje ovlašćenih zavodskih službenika)
(1) Lica koja se zapošljavaju u Zavodu na poslovima ovlašćenog zavodskog službenika, osim opštih uslova za rad državnih službenika, treba da ispunjavaju zdravstvene i psihofizičke uslove propisane za policajce.
(2) Zdravstvene i psihofizičke sposobnosti kandidata iz stava (1) ovog člana ocjenjuje zdravstvena ustanova koju odredi ministar pravde.
(3) Provjera zdravstvenih i psihofizičkih sposobnosti ovlašćenih zavodskih službenika obavlja se jedanput godišnje.
Član 24
(Prijem i uslovi za zavodskog službenika - pripravnika)
(1) S ciljem postavljenja i izgrađivanja odgovarajućih standarda za ovlašćene zavodske službenike - službe obezbjeđenja u zavodima može se izvršiti prijem u službu obezbjeđenja zavodskog službenika - pripravnika.
(2) Lice koje se prima na rad u službu obezbjeđenja kao zavodski službenik - pripravnik, osim uslova iz člana 23. ovog zakona za prijem na rad, mora da ispunjava i sljedeće posebne uslove:
Član 25
(Pripravnički staž, organizacija obrazovanja, obuke i stručnog ispita)
(1) Lice koje se prvi put prima u službu obezbjeđenja, prima se kao zavodski službenik - pripravnik na osnovu konkursa.
(2) Pripravnički staž traje šest mjeseci.
(3) Za stručno obrazovanje zavodskih službenika - pripravnika organizuje se praktična obuka putem kurseva, seminara i drugih oblika obrazovanja na način i po programu koji utvrđuje ministar pravde.
(4) Za vrijeme pripravničkog staža, pripravnik se kroz praktičan rad u Zavodu, na odgovarajućim poslovima i zadacima, osposobljava za samostalno vršenje poslova i zadataka ovlašćenog zavodskog službenika, pod nadzorom upravnika i uz stručnu pomoć rukovodećih i drugih službenika Zavoda.
(5) Pripravnik je dužan da u roku od tri mjeseca po isteku pripravničkog staža pristupi polaganju stručnog ispita za zvanje ovlašćenog zavodskog službenika.
(6) Stručni ispit iz stava (5) ovog člana polaže se pred komisijom koju imenuje ministar pravde, shodno članu 37. ovog zakona.
Član 26
(Raspoređivanje zavodskog službenika-pripravnika na poslove i zadatke ovlašćenog zavodskog službenika)
(1) Zavodski službenik pripravnik koji sa uspjehom ne završi praktičnu obuku, ne može pristupiti polaganju stručnog ispita.
(2) Zavodskom službeniku pripravniku iz stava (1) ovog člana, kao i pripravniku koji nakon završene praktične obuke ne položi stručni ispit, prestaje rad u Zavodu.
(3) Zavodski službenik pripravnik koji položi stručni ispit, raspoređuje se na poslove i zadatke ovlašćenog zavodskog službenika.
Član 27
(Zapošljavanje za ovlašćenog zavodskog službenika, bez svojstva pripravnika)
(1) Za ovlašćenog zavodskog službenika može se, bez svojstva pripravnika, primiti lice koje je radilo kao stražar u službi obezbjeđenja u entitetskom kazneno-popravnom zavodu, sudski policajac, policajac ili drugi odgovarajući službenik izjednačen sa ovlašćenjima navedenih zvanja, s tim da je dužno položiti stručni ispit iz dopunskih predmeta za zvanje ovlašćenog zavodskog službenika u roku od šest mjeseci od dana stupanja na rad.
(2) Ispit iz stava (1) ovog člana polaže se pred komisijom iz člana 25. stav (6) ovog zakona, prema uslovima, načinu i programu koji utvrdi ministar pravde.
(3) Licu koje ne položi stručni ispit iz dopunskih predmeta u roku iz stava (1) ovog člana prestaje rad u Zavodu.
Član 28
(Praćenje i ocjena praktične obuke zavodskog službenika pripravnika)
(1) Praktičnu obuku zavodskog službenika pripravnika prati i ocjenjuje komisija koja ima predsjednika i dva člana.
(2) Komisiju iz stava (1) ovog člana osniva upravnik Zavoda a čine je zaposleni u Zavodu koji su stručni za poslove vaspitanja - tretmana i obezbjeđenja.
(3) Propise o načinu rada komisije iz stava (1) i (2) ovog člana, programu stručnog obrazovanja, organizaciji i uslovima sprovođenja praktične obuke zavodskog službenika pripravnika donosi ministar pravde u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona.
Član 29
(Nemogućnost nošenja oružja)
Zavodski službenik pripravnik i lice iz člana 27. ovog zakona ne smiju nositi oružje dok ne polože ispit iz člana 25. stav (6), odnosno člana 27. stav (2) ovog zakona.
Član 30
(Ovlašćenja ovlašćenih zavodskih službenika)
(1) Ovlašćeni zavodski službenici i službenici Zavoda koji rade na poslovima u neposrednom kontaktu sa zatvorenicima, u pravima iz zdravstvenog, penzijskog i invalidskog osiguranja, kao i drugim pravima po osnovu rada, izjednačavaju se sa Sudskom policijom i policijom.
(2) Zbog posebnih uslova rada i prirode poslova i zadataka sredstva za plate iz stava (1) ovog člana obezbjeđuju se u uvećanom iznosu u odnosu na sredstva koja se obezbjeđuju za plate drugih organa uprave.
(3) Ministarstvo pravde vodi evidenciju o licima iz stava (1) ovog člana i izdaje im uvjerenja o vremenu provedenom na tim poslovima.
(4) Na kojim radnim mjestima licima pripadaju prava iz stava (1) ovog člana utvrđuje ministar pravde.
Član 31
(Smrt ovlašćenog zavodskog službenika na dužnosti)
(1) Lice iz stava (1) člana 30. ovog zakona, koje u obavljanju ili povodom obavljanja službenog posla ili zadatka izgubi život, biće sahranjeno o trošku Ministarstva pravde, u mjestu koje odredi njegova porodica.
(2) Porodici koju je poginulo lice izdržavalo pripada jednokratna novčana pomoć u visini plate koju je ostvarilo posljednjih šest mjeseci prije smrti.
Član 32
(Povreda službene dužnosti)
(1) Prilikom obavljanja službene dužnosti, službenici Zavoda disciplinski odgovaraju za povrede službene dužnosti utvrđene ovim i drugim zakonom, drugim propisom i pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji.
(2) Povrede službene dužnosti mogu biti lake i teške.
(3) Kao teža povreda službene dužnosti smatra se naročito:
(4) Pravilnikom o unutrašnjoj organizaciji propisuju se lake povrede službene dužnosti.
Član 33
(Disciplinski postupak za povrede službene dužnosti)
Ministar pravde donijeće Pravilnik o postupku koji se sprovodi u slučaju kada se službenik Zavoda tereti za kršenje službene dužnosti.
Član 34
(Ovlašćeni zavodski službenici - služba obezbjeđenja)
(1) Službu obezbjeđenja u Zavodu vrše ovlašćeni zavodski službenici.
(2) Ovlašćeni zavodski službenici obezbjeđuju Zavod, radilišta i prostorije u kojima se nalaze, borave i rade lica lišena slobode, čuvaju ta lica u Zavodu i izvan njega, održavaju unutrašnji red i disciplinu među licima lišenim slobode, sprovode ta lica i vrše druge poslove određene zakonom, propisima donesenim na osnovu zakona i opštim aktima Zavoda.
(3) U odjeljenju Zavoda za žene pritvorenike i zatvorenike biće zaposlen dovoljan broj ovlašćenih žena službenika.
Član 35
(Dužnosti kada postoji opasnost po život)
Ovlašćeni zavodski službenici dužni su izvršavati poslove i zadatke i u slučaju kad je izvršenje tih poslova i zadataka povezano sa opasnošću po njihov život.
Član 36
(Ovlašćeni zavodski službenici - uniforme i legitimacija)
(1) Ovlašćeni zavodski službenici su uniformisani.
(2) Ovlašćeni zavodski službenici imaju pravo na besplatnu uniformu i opremu za vršenje poslova obezbjeđenja.
(3) Ovlašćeni zavodski službenici imaju posebnu službenu legitimaciju koja im služi za dokazivanje njihove službene funkcije.
(4) Sadržaj i obrazac službene legitimacije propisuje ministar pravde.
Član 37
(Oznake, službena zvanja itd.)
(1) Oznaku i značku, boju i oznake vozila, uniformu, službena zvanja, oznake zvanja i uslove za sticanje službenih zvanja ovlašćenih zavodskih službenika utvrđuje ministar pravde.
(2) Propise o načinu vršenja službe obezbjeđenja, naoružanju i opremi, njihovim rokovima trajanja i naknadi kad se upropaste, organizaciji praktične obuke, načinu i programu polaganja stručnih ispita donosi ministar pravde.
Član 38
(Stručno obrazovanje)
(1) Ministarstvo pravde, u saradnji sa entitetskim ministarstvom pravde, postaviće odgovarajuće standarde za svaku kategoriju zavodskih službenika i može organizovati kurseve, seminare, savjetovanja i druge oblike stručnog usavršavanja kako bi zavodski službenici zadovoljili date standarde.
(2) Svaki zavod sarađivaće sa Ministarstvom pravde kako bi se obezbijedilo stručno obrazovanje službenika.
Član 39
(Specijalizovana stručna obuka)
S ciljem što većeg razumijevanja problema i kulturnog porijekla zatvorenika stranih državljana te pomoći da oni uspješnije rješavaju sve svoje probleme u zavodu, upravnik zavoda treba da razmotri i rasporedi određeni broj zavodskih službenika na intenzivniji rad sa stranim zatvorenicima, te da im u tom pravcu obezbijedi više specijalizovanu stručnu obuku kao što su: učenje stranih jezika, kulture, običaja ili drugih pitanja koja se pojavljuju u vezi sa određenom grupom zatvorenika stranih državljana.
Član 40
(Upotreba sredstava prinude)
(1) Sredstva prinude ovlašćeni zavodski službenik može upotrijebiti protiv pritvorenika ili zatvorenika samo kada je to neophodno da se spriječi bjekstvo, fizički napad na osoblje ili druga lica, nanošenje povrede drugom licu, pružanje otpora prema zakonitom postupanju službenog lica, samopovređivanje ili prouzrokovanje materijalne štete.
(2) Upotreba sredstava prinude mora biti srazmjerna stepenu opasnosti i izazvanom riziku.
Član 41
(Nošenje oružja od strane ovlašćenih zavodskih službenika)
(1) Ovlašćeni zavodski službenici mogu biti naoružani kada obavljaju dužnosti izvan Zavoda. Zavodski službenici ni pod kojim uslovima ne mogu biti naoružani unutar Zavoda.
(2) Ovlašćeni zavodski službenici koji u proteklih šest mjeseci nisu prošli odgovarajuću obuku za korišćenje oružja ne smiju nositi oružje.
Član 42
(Upotreba vatrenog oružja)
(1) Pri vršenju službenih poslova, ovlašćeni zavodski službenik može upotrijebiti vatreno oružje samo ako drugačije ne može da:
(2) U slučajevima iz stava (1) ovog člana, ovlašćeni zavodski službenik može upotrijebiti vatreno oružje samo ako upotrebom fizičke snage, gumene palice ili drugih sredstava prinude predviđenih propisima ne može obezbijediti izvršenje službenog zadatka. Upotreba vatrenog oružja mora biti srazmjerna stepenu opasnosti i izazvanom riziku.
(3) Ovlašćeni zavodski službenici koji vrše službu u prisustvu nadređenog ovlašćenog službenika mogu upotrijebiti vatreno oružje samo po njegovom naređenju ili naređenju lica koje ga zamjenjuje.
(4) Naređenje za upotrebu oružja, rukovodeći ovlašćeni službenik, odnosno njegov zamjenik može izdati samo u slučajevima iz stava (1) ovog člana.
(5) Upravnik Zavoda ima ovlašćenje da naredi upotrebu vatrenog oružja kada ocijeni da je nastupio jedan od razloga iz stava (1) ovog člana.
Član 43
(Pretres prostorija i oduzimanje neophodnih sredstava)
(1) Ovlašćeni zavodski službenik može i bez naloga za pretres ući u stan ili druge prostorije i u njima izvršiti pretres kada je to potrebno radi pronalaženja i hvatanja lica koje je pobjeglo iz Zavoda ili koje je prilikom sprovođenja pobjeglo i sklonilo se u stan, odnosno drugu prostoriju.
(2) U slučaju ulaska u stan, odnosno drugu prostoriju, neće se sastavljati zapisnik, nego će se korisniku, odnosno vlasniku stana ili prostorije, odmah izdati potvrda u kojoj će se naznačiti razlog ulaska u stan, odnosno druge prostorije.
(3) Ako je izvršeno pretresanje stana odnosno prostorija, sastaviće se zapisnik.
(4) Pretresanje se može izvršiti i bez prisustva svjedoka, samo ako nije moguće obezbijediti njihovo prisustvo.
(5) Radi sprečavanja bjekstva, hvatanja odbjeglog lica koje neposredno goni kao i radi prevoženja u najbližu zdravstvenu ustanovu lica koje je ranjeno prilikom upotrebe vatrenog oružja, ovlašćeni zavodski službenik ima pravo da se posluži saobraćajnim sredstvima i sredstvima veze do kojih može doći, ako to ne može izvršiti na drugi način.
(6) O upotrebi saobraćajnog sredstva i sredstva veze izdaje se potvrda vlasniku saobraćajnog sredstva ili sredstava veze radi naknade troškova.
Član 44
(Izvještaj o upotrebi sredstava prinude)
O svakoj upotrebi sredstava prinude (fizička snaga, gumena palica, šmrkovi i hemijska sredstva) ili vatrenog oružja prema pritvorenicima ili zatvorenicima, upravnik Zavoda dužan je odmah da obavijesti Ministarstvo pravde.
Član 45
(Zaštita od gonjenja)
(1) Ako su sredstva prinude ili vatreno oružje upotrijebljeni u granicama ovlašćenja iz ovog zakona, isključena je disciplinska i krivična odgovornost ovlašćenog zavodskog službenika koji je takvo sredstvo upotrijebio.
(2) Ministar pravde donosi pravilnik o upotrebi vatrenog oružja i drugih sredstava prinude, sadržaju zapisnika o pretresu stana i drugih prostorija, potvrde o ulasku u stan i druge prostorije i potvrde o upotrebi saobraćajnog sredstva i sredstva veze.
Član 46
(Pravna pomoć)
Ako se protiv ovlašćenog zavodskog službenika ili upravnika Zavoda vodi krivični postupak zbog upotrebe sredstava prinude, vatrenog oružja, ili drugih radnji pri vršenju službenog posla, Ministarstvo pravde će im obezbijediti pravnu pomoć u vezi s vođenjem postupka.
Član 47
(Pomoć ovlašćenim zavodskim službenicima od drugih ljudi)
(1) Lica koja na zahtjev ovlašćenog zavodskog službenika pruže pomoć u savlađivanju ili hvatanju pritvorenika ili zatvorenika koji pruža otpor, koji se pobunio ili je u bjekstvu, pa tim povodom budu povrijeđena, razbole se ili trajnije ostanu van radnog odnosa, imaju sva prava iz zdravstvenog, penzijskog i invalidskog osiguranja kao i lica u stalnom radnom odnosu.
(2) Ako lice iz stava (1) ovog člana prilikom pružanja pomoći izgubi život, biće sahranjeno na trošak Ministarstva pravde u mjestu koje odredi njegova porodica.
(3) U slučaju iz stava (2) ovog člana, porodici ili licu koje je izdržavalo poginulo lice pripada jednokratna pomoć, koja ne može biti manja od šest prosječnih plata ostvarenih u Zavodu u posljednja tri mjeseca.
(4) Ako se protiv lica koje je pružilo pomoć iz stava (1) ovog člana povede krivični postupak, obezbijediće mu se pravna pomoć.
Član 48
(Službene tajne)
(1) Službenici i namještenici Ministarstva pravde i Zavoda dužni su čuvati službenu tajnu.
(2) Obaveza čuvanja službene tajne traje i po prestanku radnog odnosa.
(3) Kao službena tajna, u smislu ovog zakona, smatraju se:
(4) Ministar pravde bliže određuje šta se smatra službenom tajnom, način čuvanja službene tajne i oslobođenje od obaveze čuvanja službene tajne.
Član 49
(Ograničenja u vezi sa podacima i dokumentima koji se smatraju službenom tajnom)
(1) Podaci i dokumenti koji se smatraju službenom tajnom u smislu ovog zakona ili podzakonskog akta donesenog na osnovu ovog zakona, kao i drugog zakona kojim se štite lični podaci građana, ne smiju se saopštavati, niti činiti dostupnim neovlašćenim licima.
(2) Ombudsmen Bosne i Hercegovine može tražiti od Ministarstva pravde ili Zavoda da mu preda ili omogući uvid u dokumente ili podatke koje smatra potrebnim za obavljanje svoje dužnosti, uključujući i one koji su zavedeni kao povjerljivi ili tajni u skladu sa zakonom.
(3) U slučajevima iz stava (2) ovog člana ombudsmen će primijeniti potrebnu povjerljivost za njih i neće ih učiniti dostupnim javnosti.
(4) Izuzetno, podaci iz stava (1) ovog člana mogu se dati i drugom zakonom ovlašćenom organu, ako to nije u suprotnosti s ciljem zaštite vlastitog, privatnog i ličnog života takvog lica, odnosno procesa resocijalizacije ili rehabilitacije ili ako je propisom određeno da nisu javni podaci ili ako takvi podaci nisu podvrgnuti ograničenjima koja su nužna u demokratskom društvu.
Član 50
(Inspektor)
(1) S ciljem obezbjeđenja jedinstvenog sistema izvršenja pritvora i kazne zatvora, prenošenja pozitivnih iskustava, analiziranja i proučavanja rada pojedinih organizacionih jedinica i pružanja stručne pomoći tim jedinicama, Ministarstvo pravde vrši nadzor nad radom Zavoda.
(2) Nadzor nad izvršenjem pritvora i kazne zatvora obuhvata naročito kontrolu: plana i programa rada Zavoda, pojedinih službi i službenika Zavoda; rada i organizacije službe obezbjeđenja i programa tretmana; rada i organizacije matične službe i prijemno-otpusnog odjeljenja; načina određivanja i realizacije tretmana osuđenih lica; stanja i samozaštite, zakonitog i pravilnog postupanja s pritvorenicima i zatvorenicima; primjene ovog zakona i propisa koji regulišu oblast izvršenja kazne zatvora; organizacije rada pritvorenika i zatvorenika; zaštite prava pritvorenika i zatvorenika; kao i uslova iz člana 71. ovog zakona.
(3) Nadzor iz stava (2) ovog člana vrši Ministarstvo pravde preko inspektora, koji je službenik s posebnim ovlašćenjima (u daljnjem tekstu: inspektor).
(4) Inspektor je odgovoran za pažljivu provjeru da se odredbe ovog zakona primjenjuju u svim kazneno- popravnim ustanovama u Bosni i Hercegovini prema licima koja izdržavaju kaznu zatvora i mjeru pritvora koju je izrekao ili odredio Sud ili drugi organ u skladu sa Zakonom ili međunarodnim ugovorom.
(5) U izvršavanju zadataka inspekcijskog nadzora, inspektor je nezavisan i preduzima radnje u okviru i na osnovu ovog zakona i drugih propisa.
(6) Osoblje Zavoda dužno je da sarađuje sa inspektorom i da mu pomaže u ispunjavanju ovlašćenja i obaveza, posebno prilikom nadzora ostvarivanjem ljudskih prava iz Ustava Bosne i Hercegovine, a tih prava pritvorena i zatvorena lica nisu lišena ili ograničena u njihovom korišćenju u granicama neophodnog cilja i određenim zakonom ili međunarodnim ugovorom.
(7) Inspektor Ministarstva pravde sarađivaće i promovisati saradnju sa nadležnim inspektorima entiteta i Brčko Distrikta BiH, kao i razvijati međusobnu koordinaciju, aktivnosti ili dogovaranje u skladu sa Ustavom i zakonima Bosne i Hercegovine, entiteta i odgovarajućih propisa Brčko Distrikta BiH.
Član 51
(Nadzor od drugih organa)
Nadzor nad radom Zavoda u pogledu zaštite na radu djelatnika, zdravstvene i sanitarne zaštite pritvorenika i zatvorenika, uslova i načina pripremanja hrane za pritvorenike i zatvorenike sprovode odgovarajući organi u skladu s posebnim propisima.
Član 52
(Nezavisna komisija)
(1) Nezavisna komisija prati uslove boravka u zavodima i postupanje i stanje ljudskih prava prema licima nad kojima se izvršavaju krivične sankcije i druge mjere koje u krivičnom postupku izrekne Sud, inostrani sudovi za djela predviđena Krivičnim zakonom ili međunarodnim ugovorom čiji je potpisnik Bosna i Hercegovina, ili drugi sud u skladu sa Zakonom Bosne i Hercegovine.
(2) Nezavisnu komisiju iz stava (1) ovog člana imenuje i razrješava Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine.
(3) Komisija ima pet članova od kojih je jedan predsjednik.
(4) Članovi komisije imenuju se na mandat od pet godina sa mogućnošću ponovnog izbora na još jedan mandat.
(5) Članovi komisije treba da budu stručnjaci ili poznavaoci iz pravne ili druge srodne oblasti, kao što su pravosuđe, uprava, penologija, socijalna zaštita, psihologija, pedagogija i slično.
(6) Komisija može vršiti spoljno praćenje rada Zavoda samostalno ili zajedno sa inspektorskim ili drugim nadzornim organima, kao i saradnju sa međunarodnim i drugim institucijama nadležnim za praćenje i ostvarivanje ljudskih prava i osnovnih sloboda u skladu sa Zakonom i odgovarajućim međunarodnim dokumentima.
(7) Komisija daje preporuke nadležnim organima Bosne i Hercegovine s ciljem poboljšanja standarda smještaja, poboljšanja postupanja i poštovanja ljudskih prava lica nad kojima se izvršavaju krivične sankcije ili druge mjere, daje predloge i primjedbe koje se odnose na postojeće zakone ili druge propise zasnovane na zakonu iz oblasti izvršenja krivičnih sankcija, obavlja povjerljive razgovore s pritvorenicima ili zatvorenicima uz pristup svim zavodima, dostavlja izvještaje upravniku zavoda i nadležnim ministarstvima pravde, prikuplja, obrađuje i potražuje podatke iz svoje nadležnosti kao i druge radnje iz oblasti nezavisnog praćenja.
(8) Odredbe o čuvanju službene tajne ovog zakona ili drugog propisa odnose se na Nezavisnu komisiju prilikom obavljanja poslova i zadataka u okviru svoje nadležnosti kada dođe do saznanja ili u posjed podataka i dokumenata iz člana 48. ovog zakona.
(9) Troškove rada Komisije snosi Parlamentarna skupština iz pripadajućih sredstava u okviru usvojenog budžeta institucija Bosne i Hercegovine i njenih međunarodnih obaveza.
(10) Komisija donosi poslovnik o svom radu, koji se objavljuje u 'Službenom glasniku BiH'.
(11) Komisija donosi godišnji izvještaj o radu i dostavlja ga Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine i Ministarstvu pravde s ciljem preduzimanja odgovarajućih radnji ili mjera u skladu sa zakonom.
Član 53
(Nacionalni preventivni mehanizam)
Institucije Bosne i Hercegovine će tijelu koje odražava, odnosno predstavlja nacionalni preventivni mehanizam za sprečavanje mučenja ili drugih okrutnih, neljudskih ili ponižavajućih postupaka ili kažnjavanja obezbijediti:
Član 54
(Podnošenje izvještaja inspektora)
(1) O izvršenom inspekcijskom pregledu sastavlja se pismeni izvještaj u koji se unose naročito inspekcijski nalazi i nalažu mjere i rokovi za otklanjanje utvrđenih nepravilnosti, kao i mjere za unapređenje rada Zavoda.
(2) Izvještaj se dostavlja upravniku Zavoda i inspektor ga može objaviti.
(3) Upravnik Zavoda dužan je da postupi po naloženim mjerama.
(4) Na naložene mjere upravnik Zavoda ima pravo žalbe ministru pravde u roku od osam dana od dana prijema izvještaja.
(5) Inspektor objavljuje godišnji izvještaj o svom radu.
Član 55
(Davanje informacija)
(1) Kad je to u javnom interesu ili kad to nađe za potrebno, radi upoznavanja javnosti, ministar pravde ili lice koje on ovlasti može davati informacije o pojedinim pitanjima u vezi s izvršenjem pritvora i kazne zatvora predstavnicima štampe i drugih sredstava javnog informisanja.
(2) Davanja obavještenja i podataka uskratiće se kad se radi o državnoj ili službenoj tajni, kad bi to bilo nepoželjno zbog održavanja reda u Zavodu, ili ako bi to štetilo ostvarivanju svrhe izvršenja pritvora ili kazne zatvora.
Član 56
(Budžet)
Sredstva za rad Zavoda obezbjeđuju se u budžetu Bosne i Hercegovine, u skladu sa Zakonom o budžetu Bosne i Hercegovine.
III - ODREDBE O IZVRŠENjU PRITVORA I KAZNE ZATVORA
Član 57
(Zahtjev za čovječnim postupanjem)
(1) Postupanje s pritvorenicima i zatvorenicima mora biti čovječno i s poštovanjem njihovog ljudskog dostojanstva, s očuvanjem njihovog fizičkog i duševnog zdravlja, vodeći pri tome računa da se održi potreban red i disciplina.
(2) Niko neće biti podvrgnut mučenju ili neljudskom ili ponižavajućem tretmanu ili kažnjavanju.
(3) U postupanju s pritvorenicima i zatvorenicima ne smije biti diskriminacije zasnovane na etničkoj pripadnosti, rasi, boji kože, polu, seksualnom opredjeljenju, jeziku, religiji ili vjerovanju, političkim ili drugim uvjerenjima, nacionalnom i socijalnom porijeklu, srodstvu, ekonomskom ili nekom drugom statusu.
Član 58
(Pravo na religiju)
(1) Pritvorenici i zatvorenici imaju pravo zadovoljavati svoje vjerske potrebe u skladu s ovim zakonom i propisima vjerskih zajednica.
(2) Uprava zavoda dužna je, u saradnji s vjerskim zajednicama u BiH, obezbijediti uslove za zadovoljavanje vjerskih potreba lica smještenih u zavodu.
Član 59
(Grupni i odvojeni tretman pritvorenika i zatvorenika)
(1) Pritvorenici su, u pravilu, pritvoreni grupno. Zatvorenici izdržavaju kaznu zatvora, u pravilu, grupno.
(2) Sljedeće grupe pritvorenika i zatvorenika tretiraće se odvojeno:
(3) Pod sljedećim okolnostima pritvorenik ili zatvorenik može se držati odvojeno od ostalih:
Član 60
(Nadležnost za upućivanje)
(1) Upućivanje pritvorenika i osuđenih lica na izdržavanje kazne zatvora vrši Krivično odjeljenje Suda.
(2) Krivično odjeljenje Suda dužno je da preduzme potrebne radnje radi izvršenja mjere pritvora i kazne zatvora odmah nakon izvršnosti odluke.
Član 61
(Evidencija)
Po prijemu u zavod, ime pritvorenika ili zatvorenika biće zavedeno u odgovarajuće knjige.
Član 62
(Dužnost informisanja pritvorenika i zatvorenika)
(1) Po prijemu u zavod svi pritvorenici i zatvorenici se upoznaju, usmeno i pismeno, na jeziku koji razumiju, s pravilima kućnog reda, s pravima i dužnostima u zavodu, s načinom na koji mogu ostvariti svoja prava i s disciplinskim prekršajima i kaznama koje se za njih mogu izreći.
(2) Upravnik zavoda stara se o tome da odredbe ovog zakona kao i ostali propisi o izvršenju pritvora i kazne zatvora, koji se odnose na prava i dužnosti pritvorenika i zatvorenika, budu dostupni svim pritvorenicima i zatvorenicima u formi koja im je razumljiva.
Član 63
(Biračko pravo)
(1) Upravnik zavoda obezbjeđuje da lica lišena slobode budu u mogućnosti da ostvaruju svoje biračko pravo na izborima za nivoe vlasti u Bosni i Hercegovini, u mjeri u kojoj to pravo nije ograničeno Izbornim zakonom Bosne i Hercegovine i Ustavom Bosne i Hercegovine.
(2) Radi ostvarenja navedenog prava, upravnik zavoda kontaktiraće nadležnu izbornu komisiju u vezi sa načinom, vremenom ili drugim neophodnim radnjama za sprovođenje procedure glasanja unutar zavoda.
Član 64
(Pritvorenici i zatvorenici s djecom)
Ako lice koje se upućuje u pritvor ili na izdržavanje kazne zatvora ima djecu ili druga lica čiji je on jedini staratelj, Sud će o tome obavijestiti nadležni opštinski organ socijalne zaštite.
Član 65
(Žene)
(1) Uz odredbe ovog zakona koje se odnose na lica lišena slobode, posebna pažnja posvećuje se potrebama žena, u smislu njihovih fizičkih, stručnih, socijalnih i psiholoških potreba prilikom donošenja odluka koje se tiču bilo kojeg aspekta njihovog boravka u zavodu.
(2) Uprava zavoda nastojaće da obezbijedi da obim aktivnosti dostupan ženama lišenim slobode bude primjeren ulozi žene u savremenom društvu, te da bude uporediv s obimom aktivnosti dostupnih muškarcima.
(3) Ženama se u pravilu omogućava porođaj izvan zavoda, ali ako dijete bude rođeno u zavodu, Uprava zavoda pruža svu potrebnu podršku, pomoć ili druge neophodne uslove.
(4) Kada je dijete rođeno u zavodu, taj podatak ne smije biti upisan u rodni list kao mjesto rođenja.
Član 66
(Stvari od vrijednosti)
(1) Sav novac, vrijednosti i ostale stvari koje pripadaju pritvoreniku ili zatvoreniku, a koje prema pravilniku o kućnom redu zavoda ne smije držati kod sebe, moraju se prilikom prijema lica pohraniti na bezbjednom mjestu u zavodu, o čemu će se napraviti popis. Na zahtjev vlasnika, imovina pohranjena u zavodu, prilikom prijema tog lica u zavod, predaće se članovima njegove porodice i prije njegovog puštanja iz zavoda.
(2) Imovina iz stava (1) ovog člana vraća se vlasniku prilikom otpuštanja iz zavoda ili se, uz njegov pristanak, predaje članovima njegove porodice.
(3) Vlasnik treba potpisati listu svojih stvari od vrijednosti, a uz njegov potpis treba se potpisati i službenik zavoda.
Član 67
(Pretres prostorija, lica lišenih slobode, posjetilaca, službenih lica i oduzimanje predmeta)
(1) Ovlašćeni zavodski službenik može vršiti pretres i oduzeti imovinu u pogledu svih prostorija u kojima pritvorena ili zatvorena lica borave, rade ili provode slobodno vrijeme, kao i lica lišenih slobode, posjetilaca i njihovih ličnih stvari i službenih lica.
(2) Pretres prostorija i lica iz stava (1) ovog člana vršiće se na način kojim će se otkriti i spriječiti svaki pokušaj bijega i sakrivanje krijumčarene robe uz poštovanje dostojanstva lica nad kojima se vrši pretres i stvari koje posjeduju.
(3) Lica nad kojima se vrši pretres neće u toku pretresa biti ponižavana.
(4) Pretres će vršiti samo ovlašćeni zavodski službenici istog pola kao lica nad kojima se vrši pretres.
(5) Pretres osjetljivih dijelova tijela može vršiti samo ljekar ili ovlašćeno medicinsko osoblje.
(6) Prilikom ulaska posjetilaca u zavod, ovlašćeni zavodski službenik može zahtijevati od tog lica da se podvrgne pretresu. Ako se posjetilac ne želi podvrgnuti pretresu, ovlašćeni zavodski službenik odbiće prijem u zavod, s tim da program bezbjednosti mora odražavati ravnotežu u odnosu na privatnost posjetioca ili njihovo službeno svojstvo u skladu sa zakonom ili drugim propisima.
(7) Ovlašćeni zavodski službenici mogu pretresati pripadnike zavodskog osoblja na zahtjev upravnika Zavoda, službenog lica koje on ovlasti u skladu sa zakonom ili na zahtjev drugog zakonom ovlašćenog organa.
(8) Način i situacije u kojima se vrši pretres biće određeni posebnim propisima kojima se reguliše način vršenja službe obezbjeđenja u zavodu.
Član 68
(Ljekarski pregled)
(1) Odmah po prijemu u zavod, svakog pritvorenika ili zatvorenika pregledaće kvalifikovana medicinska sestra, a detaljniji ljekarski pregled obaviće ljekar u roku od 24 časa.
(2) Ljekarski nalazi unose se u zdravstveni karton pritvorenog, odnosno zatvorenog lica.
Član 69
(Higijenski uslovi)
Smještaj pritvorenika i zatvorenika u zavodu mora odgovarati higijenskim uslovima predviđenim ovim zakonom i mjesnim klimatskim prilikama.
Član 70
(Osnovni uslovi života)
(1) Svakom pritvoreniku i zatvoreniku, u pravilu, obezbjeđuje se posebna soba za spavanje, osim u slučajevima kada se smatra da zajednički smještaj više lica ima određenih prednosti.
(2) Svaki zatvorenik i pritvorenik mora imati poseban krevet i posteljinu.
(3) Zajednički boravak pritvorenicima i zatvorenicima obezbjeđuje se na radnom mjestu, u procesu obrazovnih aktivnosti, prilikom obrokovanja, za vrijeme slobodnih aktivnosti, u dnevnom boravku i sličnim prilikama.
Član 71
(Standardi smještaja)
(1) U svim prostorijama u kojima borave pritvorenici i zatvorenici mora se obezbijediti zadovoljavanje zdravstvenih i higijenskih potreba, dovoljna količina vazduha, svjetla, grijanja i ventilacije.
(2) Lica koja borave u ćeliji za jedno lice imaće najmanje sedam kvadratnih metara prostora po licu, a ona koja borave u zajedničkim spavaonicama imaće najmanje četiri kvadratna metra po licu i ne manje od deset kubnih metara po licu.
(3) U prostorijama u kojima borave pritvorenici i zatvorenici prozori moraju biti dovoljno veliki da omogućavaju rad i čitanje pod prirodnim svjetlom u uobičajenim uslovima, da omogućavaju ulaz svježeg vazduha, osim ako ne postoje klimatski uređaji, te da svojim izgledom i veličinom odgovaraju standardnim prozorima.
(4) Vještačko osvjetljavanje mora odgovarati postojećim standardnim normama.
(5) Sanitarni uređaji moraju omogućiti svakom pritvoreniku ili zatvoreniku zadovoljavanje fizioloških potreba u čistim i pristojnim uslovima.
(6) Svakom pritvorenom ili zatvorenom licu mora se omogućiti korišćenje prikladnih prostorija i uređaja za kupanje i tuširanje pri temperaturi koja odgovara klimatskim uslovima i u razmacima koji omogućavaju održavanje normalne lične higijene, ali najmanje jednom dnevno.
(7) Sve prostorije zavoda moraju se propisno održavati i redovno čistiti.
(8) Poslove iz stava (7) ovog člana obavljaju zatvorenici u trajanju do dva sata na dan bez novčane naknade.
(9) Pritvorenicima, odnosno zatvorenicima s invaliditetom obezbjeđuje se smještaj primjeren vrsti i stepenu njihove invalidnosti.
Član 72
(Lična higijena)
(1) Pritvorenici i zatvorenici dužni su da održavaju ličnu higijenu za koju im zavod obezbjeđuje vodu i toaletni pribor.
(2) Pritvorenicima i zatvorenicima dozvoljava se nošenje brade i kose.
Član 73
(Odjeća i obuća)
(1) Pritvorenicima i zatvorenicima kojima nije dozvoljeno nošenje sopstvene odjeće obezbjeđuje se odjeća i obuća koja je prikladna klimatskim uslovima tako da im se ne ugrožava zdravlje.
(2) Odjeća koju obezbjeđuje zavod ne smije djelovati degradirajuće i ponižavajuće.
(3) Pravilnik o odjeći i obući pritvorenika i zatvorenika objavljuje ministar pravde.
Član 74
(Ishrana)
(1) Pritvorenicima i zatvorenicima se u pravilnim razmacima obezbjeđuje ishrana koja je pripremljena u obrocima koji kvalitetom i količinom zadovoljavaju prehrambene i higijenske standarde, a ujedno su primjereni dobi, zdravlju, vrsti posla koji obavljaju i njihovim vjerskim i kulturnim zahtjevima.
(2) Punoljetnim pritvorenicima i zatvorenicima obezbjeđuje se hrana kalorične vrijednosti od najmanje 12.500 džula dnevno, a maloljetnicima 14.500 džula dnevno.
(3) Pravilnik o ishrani pritvorenika i zatvorenika, kao i tabelama kalorične vrijednosti hrane donosi ministar pravde.
(4) Voda za piće biće stalno dostupna.
Član 75
(Odbijanje uzimanja hrane)
(1) Ako pritvorenik ili zatvorenik odbije da primi hranu, o tome se odmah obavještava upravnik Zavoda, sud koji vodi postupak i Ministarstvo pravde koje sprovodi nadzor nad izvršenjem mjere pritvora.
(2) Pritvorenik ili zatvorenik koji odbije da uzima hranu smješta se u pravilu u stacionar, svakodnevno ga kontroliše ljekar i sve bitne promjene njegovog zdravstvenog stanja unosi u zdravstveni karton, o čemu redovno izvještava upravnika zavoda.
(3) Ako usljed odbijanja hrane budu ugrožene vitalne funkcije pritvorenika ili zatvorenika, odluku o preduzimanju neophodnih medicinskih mjera, bez pristanka pritvorenika ili zatvorenika, donosi ljekar ili stručni tim ljekara kada je to određeno posebnim zakonom ili drugim propisom.
(4) Stručni tim iz stava (3) ovog člana formira zavodski ljekar u saradnji i konsultacijama sa upravnikom Zavoda i sudom koji vodi krivični postupak, ako posebnim zakonom ili drugim propisima nije drugačije određeno.
(5) Ako je lice koje odbija hranu pritvorenik, o potrebi preduzimanja mjera iz stava (3) ovog člana zavod izvještava sud koji vodi krivični postupak i Ministarstvo pravde.
(6) U postupanju ljekara sa pritvorenicima ili zatvorenicima koji štrajkuju glađu ljekari će osim propisa iz oblasti izvršenja krivičnih sankcija uzimati u obzir propise iz oblasti zdravstva u Bosni i Hercegovini, kao i međunarodne standarde i propise u vezi sa etičkim postupanjem ljekara sa licima koja štrajkuju glađu.
Član 76
(Medicinske mjere s ciljem spašavanja života lica lišenih slobode koja odbijaju da prime hranu)
(1) U slučajevima kada pritvorenik ili zatvorenik odbija da primi hranu, ljekar treba da pruži medicinsku pomoć uz pristanak pacijenta, ali kada se dođe do faze u kojoj se može očekivati da dolazi do gubljenja moći rasuđivanja ili je naglašena opasnost po život takvog lica, tada ljekar ima zadnju riječ u odlučivanju o tome šta je najbolje za pacijenta kada se uzmu u obzir svi faktori. U ovakvim okolnostima nadležni ljekar će formirati stručni medicinski tim, koji će nakon opservacija, ako je to potrebno, pristupiti vještačkom hranjenju i oživljavanju prije nastanka te faze, a nakon toga i prinudnom hranjenju i drugim medicinskim mjerama s ciljem spašavanja života lica lišenih slobode.
(2) U postupanju iz stava (1) ovog člana ljekar će obratiti pažnju na prethodno izražene njihove lične i kulturološke vrijednosti i želje lica u pogledu medicinskog tretmana, kao i stanje fizičkog zdravlja.Postupak prinudnog hranjena se može primijeniti u izuzetnim okolnostima i nakon tri sedmice gladovanja uz potrebu postojanja ostalih medicinskih uslova, koji ukazuju na stvarnu opasnost po život i zdravlje lica, odnosno pod okolnostima pod kojima lice oduzima svoj život ili i ranije, ako zdravstveno i mentalno stanje ne ukazuje drugačije.
(3) Prinudno hranjenje ne može se smatrati neljudskom i ponižavajućom mjerom čiji je cilj da se sačuva život konkretnog lica koje stalno odbija da uzima hranu. Prinudno hranjenje, da bi bilo legitimno, zahtijeva poštovanje tri standarda, i to:
(4) Princip pozitivne obaveze države je da preduzme efikasne korake kada postoji predvidljiv i neizbježan rizik po život lica, koje je u nadležnosti državnih organa vlasti, a posebno kada je to lice lišeno slobode i podvrgnuto uslovima koje nameće domaći zakon.
(5) S ciljem sprečavanja nastanka teških posljedica štrajka glađu, osim redovnog predviđenog medicinskog postupka, može se, ako odluči zavodski ljekar u saradnji i nakon konsultacija s upravnikom zavoda, dozvoliti nezavisnim ljekarima da štrajkačima daju savjet i pruže medicinsku pomoć.
(6) U postupanju shodno st. (1), (2) i (3) ovog člana, uprava zavoda dužna je da bez odgađanja obavijesti bračnog druga ili drugog člana uže porodice pritvorenika ili zatvorenika ili lice koje su odredili da u tom slučaju bude obaviješteno, inspektora za nadzor nad radom zavoda, zatim da sagleda principe i smjernice za upravljanje situacijama prilikom štrajka glađu u skladu sa Malteškom deklaracijom Svjetskog udruženja ljekara u vezi sa etičkim postupanjem s licima koja štrajkuju glađu iz 2006. godine, sudsku praksu Evropskog suda za ljudska prava – ECtHR iz oblasti medicinske intervencije, kao i da omogući pristup i drugim tijelima nadležnim za praćenje i ostvarivanje ljudskih prava i osnovnih sloboda u skladu sa zakonom i odgovarajućim međunarodnim dokumentima.
Član 77
(Osnovni etički principi u postupanju ljekara sa licima lišenim slobode koja štrajkuju glađu)
(1) Osnovni etički principi u postupanju ljekara sa licima lišenim slobode koja štrajkuju glađu su:
(2) Ljekari svakom štrajkaču treba da objasne posljedice gladovanja po njihovo zdravlje, objašnjavajući i dajući zdravstvenu anamnezu, zdravstveno st
