PRAVILNIK O LETAČKOM OSOBLjU BIH 2016

PRAVILNIK O LETAČKOM OSOBLjU

("Sl. glasnik BiH", br. 67/2016)

Član 1

(Predmet)

(1) Ovim Pravilnikom se utvrđuju detaljna pravila za:

a) različita ovlašćenja za dozvole pilota, uslove za izdavanje, održavanje, mijenjanje, ograničavanje, suspendovanje ili oduzimanje dozvola, privilegija i odgovornosti imaoca dozvola, uslove za konverziju postojećih nacionalnih dozvola pilota i nacionalnih dozvola inženjera leta u dozvole pilota, kao i uslove pod kojim se prihvataju dozvole izdate u trećim zemljama;
b) sertifikaciju osoba odgovornih za provođenje letačkog osposobljavanja ili osposobljavanja na uređajima koji simuliraju let i za procjenjivanje vještina pilota;
c) različita uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti za pilote, uslove za izdavanje, održavanje, mijenjanje, ograničavanje, suspendovanje ili oduzimanje uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti, privilegije i odgovornosti imaoca uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti kao i uslove za konverziju nacionalnih uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti u međusobno priznata uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti;
d) sertifikaciju vazduhoplovno-medicinskih ispitivača, kao i uslove pod kojim ljekari opšte prakse mogu djelovati kao vazduhoplovno-medicinski ispitivači;
e) periodičnu vazduhoplovno-medicinsku procjenu članova kabinske posade, kao i kvalifikacije osoba odgovornih za tu procjenu;
f) uslovi za sticanje, održavanje, dopunjavanje, ograničavanje, suspendovanje ili ukidanje potvrda kabinske posade, kao i privilegije i obaveze imaoca potvrda kabinske posade;
g) uslovi za sticanje, održavanje, dopunjavanje, ograničavanje, suspendovanje ili ukidanje sertifikata organizacija za osposobljavanje pilota i vazduhoplovno-medicinskih centara uključenih u davanje ocjene i vazduhoplovno - medicinskih procjena članova posade vazduhoplova u civilnom vazduhoplovstvu;
h) zahtjevi za sertifikaciju uređaja za osposobljavanje koji simuliraju let i organizacija koje rade na tim uređajima i koriste ih.

Član 2

(Definicije i pojmovi)

(1) Definicije i pojmovi koji se koriste u ovom Pravilniku imaju sljedeće značenje:

a) Agencija: označava Evropsku agenciju za bezbjednost vazdušnog saobraćaja (European Aviation Safety Agency - EASA);
b) Država članica: država zajedničkog evropskog vazduhoplovnog područja;
c) ECAA Sporazum: Multilateralni sporazum između Evropske zajednice i njenih država članica, Republike Albanije, Bosne i Hercegovine, Republike Bugarske, Republike Hrvatske, Bivše Jugoslovenske Republike Makedonije, Republike Island, Republike Crne Gore, Kraljevine Norveške, Rumunije, Republike Srbije i Misije privremene uprave Ujedinjenih nacija na Kosovu (u skladu sa Rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN-a 1244. od 10. juna 1999.) o uspostavljanju Zajedničkog evropskog vazduhoplovnog područja);
d) Treća zemlja: država izvan zajedničkog evropskog vazduhoplovnog područja;
e) Zajedničke vazduhoplovne vlasti (Joint Aviation Authorities - JAA): označava pridruženi organ Evropske konferencije civilnog vazduhoplovstva (European Civil Aviation Conference - ECAC) koji je sastavljen od predstavnika civilnih vazduhoplovnih vlasti država članica;
f) JAR: označava vazduhoplovne zahtjeve usvojene od Zajedničkih vazduhoplovnih vlasti kako je primjenjivo na dan 30. juna 2009;
g) JAR neusaglašena dozvola, ljekarsko uvjerenje pilota ili neusaglašeni sertifikat ovlašćenih ljekara: označava dozvolu pilota ili potvrdu ovlašćenog ljekara izdatu ili prihvaćenu od strane države članice u skladu sa nacionalnim propisima, ali koja nije preporučena za međusobno prihvatanje u odnosu na odgovarajući JAR zahtjev;
h) JAR usaglašena dozvola, ljekarsko uvjerenje pilota ili usaglašeni sertifikat ovlašćenih ljekara: označava dozvolu pilota i pripadajuća ovlašćenja, sertifikate, autorizacije i/ili kvalifikacije, ljekarsko uvjerenje ili potvrdu ovlašćenih ljekara izdatu ili prihvaćenu u skladu sa nacionalnim propisima, koji su usklađeni sa zahtjevima JAR-a i procedurama, od strane države članice koja je primijenila relevantne zahtjeve JAR-a i koja je preporučena za međusobno prihvatanje u okviru sistema Zajedničkih vazduhoplovnih vlasti u odnosu na JAR, odnosno Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja;
i) JAR usaglašen sertifikat, uvjerenje ili organizacija: označava sertifikat, priznatu potvrdu ili organizaciju koja je sertifikovana, odobrena, registrovana ili priznata, u skladu sa nacionalnim propisima usklađenim sa JAR zahtjevima i procedurama;
j) Nadležno tijelo (competent authority) -organ u čijoj su nadležnosti upravni, stručni i nadzorni poslovi iz oblasti vazdušnog transporta u Bosni i Hercegovini - Direkcija za civilno vazduhoplovstvo BiH (BHDCA);
k) Izvještaj o konverziji: označava izvještaj na osnovu kojeg dozvola može biti konvertovana u dio-FCL dozvolu;
l) Priznavanje: znači priznavanje prethodnog iskustva ili kvalifikacija;
m) Izvještaj o priznavanju: označava izvještaj na osnovu kojeg se može priznati prethodno iskustvo ili kvalifikacije;
n) Kreditiranje: označava priznavanje prethodnog iskustva ili kvalifikacija;
o) Operater: označava svako pravno ili fizičko lice koje koristi ili namjerava da koristi jedan ili više vazduhoplova;
p) Dio-FCL dozvola: označava dozvolu letačkog osoblja koja ispunjava zahtjeve iz Dio I Prilog I ovog Pravilnika;
q) Dozvola pilota lakog vazduhoplova (LAPL): znači rekreacijska dozvola pilota;
r) Posada vazduhoplova: označava letačku posadu i kabinsku posadu;
s) Član kabinske posade: označava odgovarajuće kvalifikovanog člana posade, osim letačke posade ili tehničkog člana posade, kome je operater dodijelio obavljanje dužnosti vezanih za bezbjednost putnika i leta;
t) Sertifikat vazduhoplovno medicinskog centra: označava potvrdu o pravu ispitivanja zdravstvene sposobnosti u smislu zakona kojim se uređuje vazdušni saobraćaj na teritoriji Bosne i Hercegovine;
u) Sertifikat ispitivača: označava ovlašćenje ispitivača u smislu zakona kojim se uređuje vazdušni saobraćaj na teritoriji Bosne i Hercegovine;
v) Sertifikat centra za osposobljavanje: potvrda o pravu na obučavanje vazduhoplovnog osoblja u smislu zakona kojim se uređuje vazdušni saobraćaj na teritoriji Bosne i Hercegovine;
w) JAR sertifikat, odobrenje ili organizacija: označava sertifikat, priznatu potvrdu ili organizaciju koja je sertifikovana, odobrena, registrovana ili priznata, u skladu sa nacionalnim propisima usklađenim sa JAR zahtjevima i procedurama i koja je predložena za međusobno priznavanje od strane sistema Zajedničkih vazduhoplovnih vlasti u odnosu na taj JAR;
x) Čikaška konvencija: Konvencija o međunarodnom civilnom vazduhoplovstvu predstavlja međunarodni ugovor sastavljen u Čikagu, 7. decembra 1944. godine kojim se uređuju pravila o vazdušnom prostoru, registraciji vazduhoplova, vazduhoplovnoj bezbjednosti, kao i ostala detaljna prava država potpisnica u vezi vazdušnog saobraćaja.

Član 3

(Obaveza razmjene informacija)

Primjenom ovog Pravilnika, BHDCA dužna je razmjenjivati informacije u skladu sa zahtjevima ovog Pravilnika saglasno radnom aranžmanu potpisanom sa Agencijom.

Član 4

(Struktura Pravilnika)

(1) Bliži uslovi koji se odnose na letačko osoblje dati su u prilozima od I do VII koji čine sastavni dio ovog Pravilnika, a odnose se na:

a) Prilog I ovog Pravilnika definiše uslove koji se odnose na sticanje, važenje i načine obnavljanja dozvola, ovlašćenja i sertifikata izdatih letačkom osoblju u svrhu regulisanja njihovih prava i obaveza kao člana letačke posade;
b) Prilog II ovog Pravilnika definiše uslove koji se odnose na konverziju postojećih nacionalnih dozvola i ovlašćenja za avione i helikoptere sa svrhom izdavanja dozvole i ovlašćenja saglasno zahtjevima iz Priloga I ovog Pravilnika;
c) Prilog III ovog Pravilnika definiše uslove koji se odnose na prihvatanje dozvola izdatih od trećih zemalja u svrhu validacije, konverzije (nostrifikacije) ili prihvatanja ovlašćenja za klasu ili tip vazduhoplova;
d) Prilog IV ovog Pravilnika propisuje uslove pod kojima se ispituje zdravstvena sposobnost letačkog osoblja, vrijeme na koje se ispituje zdravstvena sposobnost letačkog osoblja, uslovi pod kojima se izdaju sertifikati vazduhoplovnomedicinskim ispitivačima (AMEs), ljekarima opšte/porodične medicine (GMPs) i ljekarima specijalistima medicine rada (ONMPs).
e) Prilog V ovog Pravilnika propisuje uslove pod kojima se vrše kvalifikacije kabinske posade uključene u operacije komercijalnog vazdušnog prevoza;
f) Prilogom VI ovog Pravilnika propisuju se uslovi koje treba da ispuni BHDCA u pogledu letačkog osoblja pod kojima se mijenjaju, suspenduju ili stavljaju van snage dozvole letačkog osoblja, uslovi pod kojima se suspenduju ili stavljaju van snage ovlašćenja koja su upisana u dozvolu letačkog osoblja, sadržaj dozvola letačkog osoblja, uslovi pod kojima se mijenja, suspenduje ili stavlja van snage sertifikat organizacije za osposobljavanje, vrijeme na koje se izdaje sertifikat organizacije za osposobljavanje i posebni uslovi koji se odnose na vazduhoplovno-medicinske centre i izdavanje sertifikata vazduhoplovno medicinskom centru;
g) Prilogom VII ovog Pravilnika propisuju se uslovi koje treba da ispuni organizacija za osposobljavanje, organizacije koje operišu uređajima za osposobljavanje koji simuliraju let (FSTD), zahtjevi za kvalifikaciju FSTD-a i vazduhoplovno medicinskog centra.

(2) Pomoć u primjeni i dodatna pojašnjenja uslova navedenih u stavu (1) ovog člana definisani su kroz prihvatljive načine udovoljavanja zahtjevima (Acceptable means of compliance - AMC), drugi načini udovoljavanja (Alternative Means of Compliance - AltMC) i uputstva o načinu udovoljavanja (Guidance Material - GM).

Član 5

(Izdavanje letačkih dozvola i uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti letačkog osoblja)

(1) Piloti vazduhoplova, definisani članom (4) stav (1) tač. b) i c) i stav (5) Dodatka I Poglavlja I Pravilnika o zajedničkim pravilima u oblasti civilnog vazduhoplovstva i nadležnostima Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja, tokom provođenja letova vazduhoplovom u kojima učestvuju kao članovi posade, moraju udovoljavati tehničkim zahtjevima i administrativnim postupcima utvrđenim u Prilogu I i Prilogu IV ovog Pravilnika.

(2) Nezavisno o privilegijama imaoca dozvola definisanim u Prilogu I ovog Pravilnika, imaoci dozvola pilota izdatih u skladu sa pod-dijelom B ili C Priloga I mogu obavljati letove u skladu sa tehničkim zahtjevima i upravnim postupcima u vezi sa letačkim operacijama. Time se ne dovodi u pitanje usklađenost sa bilo kakvim dodatnim zahtjevima za prevoz putnika ni razvoj komercijalnih operacija definisanih u poddijelu B ili C Priloga I ovog Pravilnika.

Član 6

(Postojeće nacionalne dozvole letačkog osoblja)

(1) JAR usaglašena dozvola izdata ili prihvaćena od BHDCA prije stupanja na snagu ovog Pravilnika smatraće se usklađenom sa ovim pravilnikom i zamijeniće se dozvolom čiji je format i sadržaj propisan u dijelu ARA najkasnije u roku od 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(2) Dozvole koje nisu izdate u skladu sa JAR-om uključujući pripadajuća ovlašćenja, sertifikate, autorizacije i/ili kvalifikacije izdate ili priznate od BHDCA prije primjene ovog Pravilnika, konvertuju se u dozvolu iz dijela-FCL.

(3) Dozvole koje nisu usklađene sa JAR-om konvertuju se u dozvole iz dijela-FCL i pripadajuća ovlašćenja i sertifikate u skladu sa odredbama Priloga II ovog Pravilnika ili izvještaj o konverziji date dozvole.

(4) Izvještaj o konverziji izrađuje BHDCA, i isti treba da sadrži sljedeće:

a) opis nacionalnih zahtjeva na osnovu kojih su izdate pilotske dozvole;
b) opis obima prava koja su data pilotima;
c) naznaka za koje zahtjeve iz Priloga I ovog Pravilnika se traži priznavanje;
d) naznaka svih ograničenja koje mora sadržavati dozvola izdata saglasno Prilogu I ovog Pravilnika (dio-FCL) i svih zahtjeva koje pilot mora da ispuni u svrhu ukidanja ovih ograničenja. (5) Izvještaj o konverziji mora biti zasnovan na dokumentaciji koja je potrebna za prikazivanje elemenata navedenih u tač. a) do d) stava (4) ovog člana, uključujući odgovarajuće nacionalne zahtjeve i procedure, uz nastojanje da se, koliko god je to moguće, pilotima omogući da zadrže trenutni opseg aktivnosti.

(6) Izvještaj o konverziji se može sačiniti u uopštenom obliku, te se kao takav može koristiti pri procesu konverzije dozvole saglasno stavu (3) ovog člana.

(7) Nezavisno od st. (1) i (3), imaocima sertifikata instruktora za ovlašćenja za klasu ili sertifikata ispitivača koji imaju privilegije za jednopilotni složeni vazduhoplov visokih performansi, te privilegije se konvertuju u ovlašćenje u dozvoli ili sertifikat instruktora za ovlašćenje za tip odnosno ovlašćenje u dozvoli ili sertifikat ispitivača za jednopilotne avione.

(8) BHDCA može ovlastiti pilota učenika da koristi ograničene privilegije bez nadzora prije nego što udovolji svim zahtjevima potrebnim za izdavanje LAPL pod sljedećim uslovima:

a) privilegije su ograničene na nacionalni vazdušni prostor ili na njegove dijelove;
b) privilegije su ograničene na geografski prostor i na jednomotorne klipne avione sa maksimalnom masom polijetanja koja ne prelazi 2 000 kg, i koja neće uključivati prevoz putnika;
c) izvršene individualne procjene rizika bezbjednosti koji će izraditi instruktor slijedeći koncept procjene bezbjednosnih rizika;
d) BHDCA dostavlja izvještaje Agenciji) svake 3 godine.

(9) Prije nego pilot udovolji potrebnim uslovima za izdavanje ovlašćenja za instrumentalno letenje propisanim ovim pravilnikom, BHDCA može do 8. aprila 2019. godine izdati odobrenje pilotu za uživanje posebnih ograničenih privilegija za upravljanje vazduhoplovom u instrumentalnim uslovima, pod sljedećim uslovima:

a) kada je to opravdano u određenim uslovima koji ne mogu biti ispunjeni kroz ovlašćenja utvrđena ovim Pravilnikom;
b) po izvršenoj procjeni rizika bezbjednosti koju obavlja BHDCA, uzimajući u obzir potrebni stepen osposobljavanja nužan za postizanje potrebnog nivoa pilotske vještine;
c) privilegije takvog odobrenja ograničene su na vazdušni prostor državnog područja BiH ili njegovih dijelova;
d) nakon što podnosilac zahtjeva završi odgovarajuće osposobljavanje od strane kvalifikovanih instruktora i dokažu potrebne vještine kvalifikovanom ispitivaču, kako je odredila BHDCA;
e) BHDCA obavještava nadležno tijelo za bezbjednost vazdušnog saobraćaja i druge države članice o posebnostima tog odobrenja, uključujući i svoje obrazloženje i procjenu rizika bezbjednosti;
f) BHDCA prati aktivnosti koje se odnose na odobrenje da bi obezbijedila prihvatljivi nivo bezbjednosti i preduzela odgovarajuće mjere u slučaju utvrđivanja povećanog rizika ili bilo kakvih bezbjednosnih pitanja;
g) BHDCA obavlja preispitivanje bezbjednosnih pitanja u pogledu provođenja odobrenja i podnosi izvještaj nadležnom tijelu za bezbjednost vazdušnog saobraćaja najkasnije do 8. aprila 2017.

Član 7

(Postojeća nacionalna uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti pilota i sertifikati vazduhoplovno-medicinskih ispitivača)

(1) Uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti pilota i sertifikati vazduhoplovno-medicinskih ispitivača koji su usklađeni sa JAR-om, izdati ili priznati od BHDCA prije primjene ovog Pravilnika, smatraju se izdatim u skladu sa ovim Pravilnikom.

(2) BHDCA će najkasnije u roku od 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika zamijeniti uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti pilota i sertifikate vazduhoplovno-medicinskih ispitivača sa sertifikatima koji su u skladu sa formatom utvrđenim u dijelu-ARA. (3) Uvjerenja o zdravstvenoj sposobnosti pilota i sertifikati vazduhoplovno-medicinskih ispitivača koji nisu usklađeni sa JAR-om izdati od BHDCA prije primjene ovog Pravilnika ostaju važeći do datuma njihovog sljedećeg produženja, a najkasnije 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(4) U svrhu produženja uvjerenja iz st. (1) i (2) moraju se ispuniti odredbe Priloga IV ovog Pravilnika.

Član 8

(Konverzija kvalifikacija za testno letenje)

(1) Piloti koji su prije primjene ovog Pravilnika provodili testno letenje definisano čl. 63, 64. i 79. Pravilnika o stručnoj spremi, ispitima i dozvolama za rad članova posade vazduhoplova ("Službeni list SFRJ", br. 2/80, 31/80, 53/80, 43/81, i 10/85) ili koji su provodili osposobljavanje pilota za testno letenje, konvertovaće svoje kvalifikacije za testno letenje u ovlašćenja za testno letenje u skladu sa Prilogom I ovog Pravilnika i, kada je primjenjivo, BHDCA će im izdati sertifikat instruktora za testno letenje odnosno upisati ovlašćenje instruktora za testno letenje u dozvolu BHDCA koja je izdala kvalifikacije za testno letenje.

(2) Ova konverzija se mora provesti u skladu sa elementima uspostavljenim u izvještaju o konverziji koji ispunjava zahtjeve iz člana 6. st. (4) i (5).

Član 9

(Postojeće nacionalne dozvole inženjera leta)

(1) Kako bi se dozvole inženjera leta, izdate u skladu sa Prilogom 1 Čikaške konvencije, konvertovale u dozvole iz dijela-FCL, imaoci moraju da podnesu u BHDCA zahtjev za konverziju dozvole.

(2) Dozvole inženjera leta moraju biti konvertovane u dozvole iz dijela-FCL u skladu sa elementima utvrđenim u izvještaju o konverziji koji ispunjava zahtjeve iz člana 6. st. (4) i (5).

(3) Kod podnošenja zahtjeva za izdavanje dozvole saobraćajnog pilota (ATPL) za avione, moraju se ispuniti odredbe o priznavanju u FCL.510.A(c)(2) Priloga I.

Član 10

(Uslovi za prihvatanje dozvola koje su izdale treće zemlje)

(1) BHDCA može prihvatiti dozvole trećih zemalja i pripadajuće medicinske sertifikate izdate od strane ili u ime trećih zemalja, u skladu sa odredbama Priloga III ovog Pravilnika, na bazi reciprociteta uspostavljenog sa trećom zemljom.

(2) Podnosioci zahtjeva za dozvole iz dijela-FCL koji posjeduju najmanje jednaku dozvolu, ovlašćenje ili sertifikat izdat u skladu sa Prilogom 1 Čikaške konvencije od strane treće zemlje moraju ispuniti sve zahtjeve Priloga I ovog Pravilnika, sa tim što zahtjevi u vezi sa trajanjem kurseva, brojem lekcija i specifičnim satima osposobljavanja mogu biti smanjeni.

(3) Znanje i iskustvo podnosioca zahtjeva mora odrediti BHDCA o čemu podnosilac zahtjeva mora imati preporuku od odobrene organizacije za osposobljavanje.

(4) Imaocima ATPL dozvola izdatih od strane ili u ime trećih zemalja u skladu sa Prilogom 1 Čikaške konvencije koji su zadovoljili zahtjeve za iskustvom za izdavanje ATPL za relevantnu kategoriju vazduhoplova kako je navedeno u poddijelu F Priloga I ovog Pravilnika, može se priznati cjelovito osposobljavanje u svrhu ispunjavanja uslova za pristupanje polaganju ispita teorijskog znanja i ispita praktične osposobljenosti, ako ta dozvola izdata od treće zemlje ima upisano važeće ovlašćenje za tip vazduhoplova koji će se koristiti na ispitu praktične osposobljenosti za sticanje ATPL.

(5) Ovlašćenje za letenje na tipu aviona ili helikoptera može se izdati imaocima dozvola iz dijela-FCL koji ispunjavaju uslove za izdavanje tih ovlašćenja utvrđenih od strane trećih zemalja. Takva ovlašćenja će biti ograničena na vazduhoplove registrovane u toj trećoj zemlji. Ovo ograničenje može se otkloniti nakon što pilot ispuni zahtjeve iz tačke C1 Priloga III.

Član 11

(Priznavanje osposobljavanja započetih prije primjene ovog Pravilnika)

(1) Izdavanje dozvola iz dijela-FCL u skladu sa Prilogom I i osposobljavanje započeto prije primjene ovog Pravilnika u skladu sa zahtjevima i procedurama Zajedničkih vazduhoplovnih vlasti predložene za međusobno priznavanje unutar sistema Zajedničkih vazduhoplovnih vlasti u odnosu na relevantni JAR, priznaje se u potpunosti ako se osposobljavanje i ispitivanje završi u roku najkasnije do godine dana od stupanja na snagu ovog Pravilnika pod zakonskim nadzorom BHDCA.

(2) Osposobljavanje koje je započelo prije primjene ovog Pravilnika u skladu sa Prilogom 1 Čikaške konvencije priznaje se u svrhu sticanja dozvole iz dijela-FCL na osnovu izvještaja o priznavanju utvrđenog od BHDCA u savjetovanjima sa Agencijom.

(3) Izvještaj o priznavanju opisuje opseg osposobljavanja, naznačuje za koje se zahtjeve dozvola iz dijela-FCL priznavanje daje i, ako je primjenjivo, koje zahtjeve podnosioci zahtjeva moraju ispuniti da bi se izdale dozvole iz dijela-FCL. Izvještaj uključuje kopije svih dokumenata koji su potrebni da bi se dokazao opseg osposobljavanja i nacionalno zakonodavstvo i postupke u skladu sa kojima je osposobljavanje započelo.

Član 12

(Osposobljavanje za ovlašćenje za tip i podaci o operativnoj prikladnosti)

(1) Kada se u prilozima ovog Pravilnika upućuje na podatke o operativnoj prikladnosti utvrđene u skladu sa propisom koji definiše sertifikaciju plovidbenosti i ekološku sertifikaciju vazduhoplova i sa njima povezanih proizvoda, dijelova, uređaja kao i sertifikaciju projektnih i proizvodnih organizacija, a oni nisu dostupni za vazduhoplov odgovarajućeg tipa, polaznik kursa osposobljavanja za ovlašćenje za tip mora zadovoljavati samo odredbe Priloga I ovog Pravilnika.

(2) U kurseve osposobljavanja za ovlašćenja za tip odobren prije nego što je u podacima o operativnoj prikladnosti za odgovarajući tip vazduhoplova u skladu sa propisom koji definiše sertifikaciju plovidbenosti i ekološku sertifikaciju vazduhoplova i sa njima povezanih proizvoda, dijelova, uređaja kao i sertifikaciju projektnih i proizvodnih organizacija odobren minimalni nastavni plan za osposobljavanje pilota za ovlašćenje za tip, obavezni elementi osposobljavanja moraju se uvrstiti najkasnije do isteka 5 godina od dana stupanja na snagu ovog Pravilnika ili u roku od dvije godine od odobrenja podataka o operativnoj prikladnosti.

Član 13

(Priznavanje zvanja člana letačke posade stečene tokom vojne službe)

(1) Državljani BiH, imaoci zvanja člana letačke posade stečene tokom vojne službe u Jugoslovenskoj narodnoj armiji ili oružanim snagama BiH mogu podnijeti zahtjev BHDCA za sticanje dozvole iz dijela-FCL.

(2) Znanje, iskustvo i vještine stečene u vojnoj službi priznaće se u svrhu ispunjavanja relevantnih zahtjeva Priloga I u skladu sa elementima izvještaja o priznavanju utvrđenog od BHDCA u savjetovanjima sa Agencijom.

(3) Izvještaj o priznavanju:

a) opisuje nacionalne zahtjeve na osnovu kojih su stečena zvanja člana letačke posade ili pripadajućih ovlašćenja;
b) opisuje opseg stečenih privilegija;
c) naznaku za koje zahtjeve Priloga I se daje priznavanje;
d) naznaku bilo kakvih ograničenja koja treba da budu uključena u dozvole iz dijela-FCL i naznačuje bilo koje zahtjeve koje piloti moraju ispuniti da bi se ta ograničenja otklonila;
e) uključuje kopije svih dokumenata koji su potrebni da bi se dokazali gorenavedeni elementi, zajedno sa kopijama relevantnih nacionalnih zahtjeva i postupaka.

(4) Uslovi iz ovog člana biće propisani u posebnom propisu koji donosi BHDCA.

Član 14

(Organizacija za osposobljavanje pilota)

(1) Organizacija za osposobljavanje pilota udovoljava tehničkim zahtjevima i administrativnim postupcima kako je određeno prilozima VI i VII te mora biti sertifikovana.

(2) Smatra se da organizacije za osposobljavanje pilota koje posjeduju sertifikat u skladu sa JAR-om izdat ili priznat od države članice prije primjene ovog Pravilnika, posjeduju sertifikat koji je izdat u skladu sa ovim Pravilnikom.

(3) U tom slučaju privilegije tih organizacija ograničene su na privilegije uključene u odobrenju izdatom od države članice.

(4) Organizacije iz stava (2) ovog člana dužne su prilagoditi svoje sisteme, organizaciju, upravljanje, programe osposobljavanja, procedure i priručnike sa Prilogom VI najkasnije u roku od 1 godine od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(5) Organizacije za osposobljavanje usklađene sa JAR-om provode osposobljavanje za dozvole privatnog pilota (PPL) iz dijela FCL za povezana ovlašćenja uključena u registraciju te za dozvole pilota lakog vazduhoplova (LAPL) do 8. aprila 2018. bez obzira na odredbe iz priloga VI i VII, pod uslovom da su registrovane prije 8. aprila 2015. godine.

(6) Države članice zamjenjuju sertifikate iz stava (2) ovog člana sa sertifikatima koji su u skladu sa formatom određenim u Prilogu VI najkasnije u roku od 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(7) Sertifikat iz stava (1) ovog člana izdaje se na osnovu dokumenata kojima se dokazuje ispunjenost uslova za izdavanje sertifikata organizacijama za osposobljavanje pilota.

(8) Dokumenti na osnovu kojih se izdaje sertifikat iz prethodnog stava, a koji su vezani za određeni rok, moraju biti važeći u vrijeme provođenja osposobljavanja.

Član 15

(Uređaji za osposobljavanje koji simuliraju let)

(1) Uređaji za osposobljavanje koji simuliraju let (FSTDovi) koji se koriste za osposobljavanje, ispitivanje i provjeru pilota, uz izuzetak razvojnih uređaja za osposobljavanje za testno letenje, udovoljavaju tehničkim zahtjevima i administrativnim procedurama iz priloga VI i VII, te moraju da posjeduju kvalifikaciju.

(2) Smatra se da su sertifikati FSTD kvalifikacije koji su izdati ili priznati u skladu sa JAR-om prije primjene ovog Pravilnika izdati u skladu sa ovim pravilnikom.

(3) Države članice zamjenjuju sertifikate iz stava (2) ovog člana sa sertifikatima kvalifikacija koje udovoljavaju formatu određenim u Prilogu VI najkasnije u roku od 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

Član 16

(Vazduhoplovno-medicinski centri)

(1) Vazduhoplovno-medicinski centri udovoljavaju tehničkim zahtjevima i administrativnim postupcima kako je određeno prilozima VI i VII, te se moraju sertifikovati.

(2) Smatra se da su JAR odobrenja vazduhoplovnomedicinskih centara koja su izdata ili priznata od države članice prije primjene ovog Pravilnika izdata u skladu sa ovim pravilnikom.

(3) Vazduhoplovno-medicinski centri prilagođavaju svoj sistem upravljanja, programe osposobljavanja, procedure i priručnike da bi se uskladili sa Prilogom VII najkasnije u roku od 1 godine od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(4) Države članice zamjenjuju odobrenja vazduhoplovnomedicinskih centara iz stava (2) sa sertifikatom koji udovoljava formatu određenom u Prilogu VI najkasnije u roku od 5 godina od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

Član 17

(Zdravstvena sposobnost kabinske posade)

(1) Članovi kabinske posade koji su uključeni u operacije vazduhoplova, saglasno članu 4. stav (1) tač. b) i c) Pravilnika o zajedničkim pravilima u području civilnog vazduhoplovstva i nadležnostima Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja, pridržavaju se tehničkih zahtjeva i administrativnih postupaka utvrđenih u Prilogu IV ovog Pravilnika.

(2) Zdravstvene provjere ili procjene članova kabinske posade koji su još uvijek važeći na datum primjene ovog Pravilnika ostaju važeće prema ovom Pravilniku do kraja roka važenja koji je u njima naznačen.

Član 18

(Kvalifikacije kabinske posade i pripadajuće potvrde)

(1) Članovi kabinske posade uključeni u komercijalne operacije vazduhoplova moraju biti kvalifikovani i posjedovati pripadajuću potvrdu u skladu sa tehničkim uslovima i administrativnim postupcima utvrđenim u prilozima V i VI ovog Pravilnika.

(2) Dozvole kabinskog osoblja koje su izdate prije stupanja na snagu ovog Pravilnika u kojima nije naznačen rok njihovog važenja, smatraju se izdatim u skladu sa ovim pravilnikom.

(3) Dozvole kabinskog osoblja koje su izdate prije stupanja na snagu ovog Pravilnika u kojima je naznačen rok važenja zamijeniće se dozvolama čiji je format i sadržaj propisan Prilogom VI ovog Pravilnika, najkasnije do isteka roka važenja koji je u tim dozvolama naznačen.

(4) Imaocu dozvole kabinskog osoblja koja je izdata na osnovu propisa koji su važili do stupanja na snagu ovog Pravilnika i čiji je rok važenja istekao, izdaje se dozvola čiji je format i sadržaj propisan Prilogom VI ovog Pravilnika, ako imalac dozvole ispuni sljedeće uslove:

a) u centru za obuku završi osnovnu obuku iz predmeta "Osnove vazduhoplovstva i vazduhoplovnih propisa", ako je od isteka važenja dozvole do podnošenja zahtjeva za izdavanje nove dozvole proteklo manje od tri godine;
b) u centru za obuku završi osnovnu obuku iz predmeta "Osnove vazduhoplovstva i vazduhoplovnih propisa" i položi ispit u skladu sa CC.TRA.220 (c), ako je od isteka važenja dozvole do podnošenja zahtjeva za izdavanje novog obrasca dozvole proteklo više od tri godine a manje od pet godina;
c) u centru za obuku završi osnovnu obuku i položi ispit u skladu sa CC.TRA.220, ako je od isteka važenja dozvole do podnošenja zahtjeva za izdavanje novog obrasca dozvole proteklo više od pet godina.

(5) Dozvole o osposobljavanju o bezbjednosti koje su izdate u skladu sa EU-OPS-om zamjenjuju se potvrdama kabinske posade koje su u skladu sa formatom utvrđenim u Prilogu VI najkasnije do isteka roka važenja koji je u tim dozvolama naznačen.

(6) Članovi kabinske posade uključeni u komercijalne operacije helikoptera na datum početka primjene ovog Pravilnika:

a) smatra se da su u skladu sa zahtjevima za početno osposobljavanje iz Priloga V, ako su usklađeni sa primjenjivim osposobljavanjem, provjerama i zahtjevima za skorašnjim iskustvom iz JAR-ova za komercijalni vazdušni prevoz helikopterima;

ili

b) ako nisu usklađeni sa primjenjivim osposobljavanjem, provjerama i zahtjevima za skorašnjim iskustvom iz JAR-ova za komercijalni vazdušni prevoz helikopterima, zahtijeva se završavanje sveg potrebnog osposobljavanja i provjere potrebne za operacije helikopterima, osim početnog osposobljavanja, prije nego što se može smatrati da su usklađeni sa ovim pravilnikom;

ili

c) ako ne učestvuju u komercijalnim operacijama helikopterima više od 5 godina, zahtijeva se završavanje početnog osposobljavanja i polaganje odgovarajućih ispita kao što je propisano u Prilogu V, prije nego što se može smatrati da su u skladu sa ovim pravilnikom.

(7) Dozvole kabinske posade koje zadovoljavaju format propisan Prilogom VI izdaju se svim članovima kabinske posade uključenim u komercijalne operacije helikoptera najkasnije do isteka roka važenja koji je u tim dozvolama naznačen.

Član 19

(Sposobnosti nadzora)

(1) BHDCA vrši nadzor osoba i organizacija koje su definisane Pravilnikom o zajedničkim pravilima u području civilnog vazduhoplovstva i nadležnostima Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja saglasno odredbama Pravilnika o nadzoru.

(2) BHDCA obezbjeđuje nadzor svih lica i organizacija pokrivenih planom nadzora, uključujući dovoljno resursa da bi se zadovoljili zahtjevi ovog Pravilnika.

(3) BHDCA obezbjeđuje da se ne provodi nadzor kad postoje dokazi da bi to moglo rezultirati, direktno ili indirektno, sukobom interesa, pogotovo kad se radi o članovima porodice ili finansijskoj koristi.

(4) Osoblje autorizovano od nadležnog tijela za provođenje sertifikacije i/ili poslova nadzora ima ovlašćenja da izvodi najmanje sljedeće zadatke:

a) pregleda zapise, podatke, procedure i bilo koji drugi relevantan materijal da bi moglo izvoditi sertifikaciju i/ili poslove nadzora;
b) uzima kopije ili dijelove tih zapisa, podataka, procedura ili drugih materijala;
c) traži usmeno objašnjenje na licu mjesta;
d) ulazi u relevantne prostorije, operativna mjesta ili sredstva prevoza;
e) provodi stručni nadzor, istrage, procjene i inspekcije, uključujući inspekcije na stajanci i nenajavljene inspekcije; i
f) provodi ili inicira mjere prisile za obezbjeđivanje primjene propisa kako je odgovarajuće.

(5) Poslovi iz stava (5) ovog člana provode se u skladu sa pravnim odredbama Bosne i Hercegovine.

Član 20

(Prelazne odredbe ili odlaganje primjene propisa)

(1) BHDCA može najduže do godinu dana od dana početka primjene ovog Pravilnika odložiti primjenu sljedećih odredbi Priloga I:

a) odredbe koje se odnose na dozvole pilota vazduhoplova sa pogonom i vazdušnog broda;
b) odredbe iz tačke FCL.820;
c) u slučaju helikoptera, odredbe iz odjeljka 8. poddijela J;
d) odredbe iz odjeljka 11. poddijela J;
e) priloge od V do VII;
f) tačke ORA.GEN.200(a)(3) Priloga VII za imaoce sertifikata FSTD kvalifikacije koji nisu odobrena organizacija za osposobljavanje i ne posjeduju AOC;
g) priloge VI i VII za organizacije za osposobljavanje i vazduhoplovno-medicinske centre koji nisu u skladu sa JAR-om;
h) tačku CC.GEN.030 Priloga V;
i) Prilog V za članove kabinske posade koji su uključeni u komercijalne operacije helikoptera;
j) priloge VI i VII za organizacije za osposobljavanje samo za dozvole pilota lakog vazduhoplova, dozvole privatnih pilota, dozvole pilota balona ili dozvole pilota jedrilice;
k) priloge VI i VII za organizacije za osposobljavanje koje provode osposobljavanje za testno letenje u skladu sa tačkama FCL.820 Priloga I.

(2) BHDCA može da odluči da neće primjenjivati sljedeće odredbe Priloga I do 8. aprila 2018. godine:

a) odredbe koje se odnose na dozvole pilota jedrilica i balona;
b) odredbe poddijela B;
c) odredbe iz tačaka FCL.800, FCL.805 i FCL.815;
d) odredbe iz odjeljka 10. poddijela J.

(3) BHDCA može da odluči da neće konvertovati dozvole pilota aviona i helikoptera koje nisu usklađene sa JAR-om, a koje su izdate do stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(4) BHDCA može da odluči da neće primjenjivati odredbe Pravilnika na pilote koji posjeduju dozvolu i uvjerenje o zdravstvenoj sposobnosti izdate od strane treće zemlje, a koji su uključeni u nekomercijalne operacije vazduhoplova kako je definisano saglasno članu 4. stav (1) tač. b) i c) Pravilnika o zajedničkim pravilima u oblasti civilnog vazduhoplovstva i nadležnostima Evropske agencije za bezbjednost vazdušnog saobraćaja.

(5) BHDCA može da ne primjenjuje odredbe odjeljka 3 poddijela B Priloga IV najduže do dvije godine od dana stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(6) BHDCA može da ne primjenjuje odredbe poddijela C Priloga IV najduže dvije godine od stupanja na snagu ovog Pravilnika.

(7) Kada država članica odluči da primjenjuje odredbe st. (2) do (7) ovog člana, ona o tome obavještava nadležno tijelo za bezbjednost vazdušnog saobraćaja i Agenciju. Ovo obavještenje opisuje razloge za takvo odstupanje od primjene kao i program za provođenje koji sadrži predviđene aktivnosti i odgovarajuće rokove.

(8) U pogledu produženja ili obnove roka važenja ovlašćenja koja su sadržana u JAR neusaglašenim dozvolama, kao i u pogledu sticanja ovlašćenja i letenja na vazduhoplovima koji nemaju EASA potvrdu o tipu, shodno se primenjuju odredbe ovog Pravilnika.

(9) Za sticanje ovlašćenja i sertifikata za vazduhoplove koji imaju EASA potvrdu o tipu, kandidat mora da posjeduje dozvolu pilota u skladu sa uslovima propisanim u Prilogu I Pravilnika.

(10) Danom početka primjene ovog Pravilnika odredbe kojima se reguliše važnost dozvole, ovlašćenja i autorizacije vazduhoplovnom osoblju koje obavlja letačke operacije obuhvaćene članom 1. stavom (2) tačkom a) i Prilogom II Dodatka I Pravilnika o zajedničkim pravilima u civilnom vazduhoplovstvu i nadležnostima Evropske agencije za bezbjednost civilnog vazduhoplovstva, u svrhu izdavanja, produženja ili obnavljanja roka važnosti dozvole, ovlašćenja i autorizacije ispitivača vrše se primjenom zahtjeva JAR-FCL 1 kroz Pravilnik o uslovima i načinu sticanja, izdavanja, obnavljanja i produžavanja dozvola i ovlašćenja vazduhoplovnom osoblju - pilotima aviona ("Službeni glasnik BiH", br. 51/04) i JAR-FCL 2 kroz Pravilnik o uslovima i načinu sticanja, izdavanja, obnavljanja i produžavanja dozvola, ovlašćenja i autorizacija vazduhoplovnom osoblju - pilotima helikoptera ("Službeni glasnik BiH", br. 95/08).

(11) BHDCA će kao prihvatljiv način udovoljavanja zahtjevima iz ovog Pravilnika, do donošenja procedura i uputstava o prihvatljivom načinu udovoljavanja zahtjevima iz ovog Pravilnika, koristiti poslednje važeće izdanje Prihvatljivih načina udovoljavanja zahtjevima Pravilnika o letačkom osoblju (Acceptable Means of Compliance - AMC), Drugih načina udovoljavanja zahtjevima Pravilnika o letačkom osoblju (Alternative Means of Compliance - AltMC)i Uputstva o načinu udovoljavanja zahtjevima Pravilnika o letačkom osoblju (Guidance Material - GM) donesenim od strane Agencije, a isti će biti publikovan na službenoj stranici BHDCA.

Član 21

(Prestanak važenja i stupanje na snagu)

(1) Ovaj Pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku BiH", a primjenjivaće se po isteku šest mjeseci od dana stupanja na snagu.

(2) Danom početka primjene ovog Pravilnika prestaje da važi:

a) Pravilnik o uslovima i načinu utvrđivanja zdravstvene sposobnosti vazduhoplovnog osoblja i uslovima koje mora da ispunjava zdravstvena ustanova i ovlašćeni ljekar za obavljanje ljekarskih pregleda vazduhoplovnog osoblja ("Službeni glasnik BiH", br. 56/10) osim u dijelu koji se odnosi na izdavanje kategorije 3 zdravstvene sposobnosti osoblju koje obavlja poslove kontrole vazdušnog saobraćaja;
b) Pravilnik o uslovima koje mora da ispunjava organizacija registrovana za obuku u letenju vazduhoplovnog ovlašćenog osoblja ("Službeni glasnik BiH", br. 26/12);
c) Pravilnik o uslovima i načinu sticanja, izdavanja, produžavanja i obnavljanja dozvola i ovlašćenja pilota jedrilica, uslovima i pravilima vazdušnog jedrenja ("Službeni glasnik BiH" br. 94/14) u dijelu koji se odnosi na uslove i način sticanja, izdavanja, produžavanja i obnavljanja dozvola i ovlašćenja pilota jedrilica;
d) Uputstvo o načinu izdavanja, produžavanja i oduzimanja dozvola, odobrenja i ovlašćenja vazduhoplovnom i drugom stručnom osoblju i izdavanju sertifikata za rad organizacijama koje vrše osposobljavanje osoblja i zdravstvenim centrima. ("Službeni glasnik BiH", br. 46/04).

PRILOG I

(DIO-FCL)

PODDIO A

Opšti zahtjevi

FCL.001 Nadležni organ

Za potrebe ovog dijela nadležni organ je onaj organ koji odredi država članica kojoj lice podnosi zahtjev za izdavanje dozvole pilota ili pripadajućih ovlašćenja ili sertifikata.

FCL.005 Područje primjene

Ovim se dijelom utvrđuju zahtjevi za izdavanje dozvola pilota i pripadajućih ovlašćenja i sertifikata i uslova za njihovu valjanost i korišćenje.

FCL.010 Definicije

Za potrebe ovog dijela primjenjuju se sljedeće definicije:

Akrobatski let znači namjerno izveden manevar vazduhoplova u letu koji uključuje naglu promjenu položaja vazduhoplova, neuobičajen položaj vazduhoplova ili neuobičajenu promjenu brzine leta, koja nije neophodna za normalan let ili za obuku u svrhu sticanja dozvola ili ovlašćenja osim za ovlašćenje za akrobatsko letenje.

Avion znači vazduhoplov teži od vazduha, pokretan motorom, koji uzgon u letu dobija uglavnom zbog aerodinamičkih reakcija na površinama krila.

Avion kojim se mora upravljati sa kopilotom znači tip aviona kojim se mora upravljati sa kopilotom kako je određeno u priručniku letenja ili u AOC-u.

Vazduhoplov znači bilo koja naprava teža od vazduha koja se može održavati u vazduhu putem reakcije vazduha, osim reakcije vazduha s površinom zemlje.

Vođenje vazduhoplova znači dosljedna primjena dobre procjene i znanja, vještina i stavova za postizanje ciljeva leta.

Vazdušni brod znači vazduhoplov lakši od vazduha pokretan motorom, osim vazdušnih brodova na vrući vazduh, koji su, za potrebe ovog dijela uključeni u definiciju balona.

Balon znači vazduhoplov lakši od vazduha, bez motora, koji se u letu održava upotrebom gasa ili plamenikom. Za potrebe ovog dijela, vazdušni brod na vrući vazduh, iako pokretan motorom, smatra se takođe balonom.

Uređaj za vježbanje osnovnih instrumentalnih procedura (BIDT) znači uređaj za vježbanje, koji se nalazi na zemlji, koji u osnovi predstavlja klase aviona. Može koristiti instrumente postavljene na ekranu i kontrole na oprugu, predstavlja platformu za obuku za barem proceduralne aspekte instrumentalnog letenja.

Kategorija vazduhoplova znači kategorizacija vazduhoplova prema definisanim osnovnim karakteristikama, npr. avion, vazduhoplov s pogonjenim uzgonom, helikopter, vazdušni brod, jedrilica, slobodni balon.

Klasa aviona znači kategorizacija aviona kojim se mogu izvoditi operacije s jednim pilotom i ne zahtijevaju ovlašćenje za tip.

Klasa balona znači kategorizacija balona prema načinu održavanja uzgona koji se koristi za održavanje leta.

Komercijalni vazdušni prevoz znači vazdušni prevoz putnika, robe i pošte u zamjenu za novčanu ili drugu vrstu naknade.

Sposobnost znači kombinacija vještina, znanja i stavova potrebnih da bi se zadatak izvršio u propisanom standardu.

Element sposobnosti znači radnju koja čini zadatak koji ima svoj početak i završetak te kojom su jasno određene njegove granice i mjerljivi ishod.

Jedinica sposobnosti znači diskretna funkcija koja se sastoji od broja elemenata sposobnosti.

Kopilot znači pilot koji nije vođa vazduhoplova, a koji upravlja vazduhoplovom za čije operacije je potrebno više od jednog člana posade, isključujući pilota koji je u vazduhoplovu u svrhu osposobljavanja za sticanje dozvole ili ovlašćenja.

Rutno navigaciono letenje znači let između tačke polaska i tačke dolaska prema ruti prije planiranoj koristeći se standardnim navigacionim procedurama.

Kopilot u krstarenju znači pilot koji zamjenjuje kopilota u fazi krstarenja aviona, u višepilotnim operacijama iznad FL 200.

Nalet sa instruktorom znači nalet ili instrumentalni nalet na zemlji tokom kojeg se lice osposobljava od instruktora autorizovanog u tu svrhu.

Pogreška znači radnja ili nedostatak iste kojom letačka posada uzrokuje odstupanja od organizacijskih namjera ili namjera ili očekivanja u letu.

Upravljanje pogreškom znači proces otkrivanja i reagovanja na pogrešku protumjerama koje smanjuju ili eliminišu posljedice greške, te smanjuju vjerovatnost pogreške ili neželjenih stanja vazduhoplova.

Simulator letenja znači potpuna kopija pilotske kabine određenog tipa i modela vazduhoplova, uključujući kompletnu opremu i kompjuterske programe potrebne za simulaciju zemaljskih i letnih operacija vazduhoplova, zajedno sa sistemom za vizuelnu prezentaciju vanjskog svijeta kao pogled iz pilotske kabine i pokretnu platformu.

Nalet:

- za avione, motorne jedrilice, vazduhoplov s pogonjenim uzgonom znači ukupno vrijeme od trenutka kad se vazduhoplov pokrene u svrhu polijetanja, do trenutka kada se avion zaustavi po završetku leta;

- za helikoptere znači ukupno vrijeme od početka rotacije rotora, do trenutka kad se helikopter zaustavi po završetku leta i prestane rotacija rotora;

- za vazdušne brodove znači ukupno vrijeme od trenutka odvajanja vazdušnog broda od veznog mjesta, do trenutka kada se vazdušni brod zaustavi po završetku leta i sigurno veže;

- za jedrilice znači ukupno vrijeme od trenutka zatrčavanja jedrilice na polijetanju, do trenutka kad se jedrilica potpuno zaustavi nakon leta;

- za balone znači ukupno vrijeme od trenutka kad se košara odvoji od zemlje, do trenutka kad se potpuno zaustavi nakon leta;

Nalet po instrumentalnim pravilima (IFR) znači ukupno vrijeme leta tokom kojeg vazduhoplov leti prema pravilima instrumentalnog letenja.

Uređaj za letačku obuku (FTD) znači potpuna kopija pilotskih instrumenata, opreme i komandi leta određenog tipa i modela vazduhoplova, uključujući opremu i kompjuterske programe potrebne za simulaciju određenih radnji u pilotskoj kabini u operacijama na zemlji i u vazduhu. Ne zahtjeva vizuelni sistem ni pokretnu platformu, osim u slučaju helikoptera nivoa 2 i 3, kada su obavezni vizuelni sistemi.

Uređaj za obuku letačkih i navigacionih procedura (FNPT) znači uređaj koji predstavlja pilotsku kabinu određenog tipa ili klase i modela vazduhoplova uključujući opremu i kompjuterske programe potrebne za simulaciju određenih radnji u pilotskoj kabini u operacijama na zemlji i u vazduhu.

Grupa balona znači kategorizacija balona prema veličini i kapacitetu kupole.

Helikopter znači vazduhoplov teži od vazduha koji se u vazduhu održava uglavnom zbog reakcija vazduha na jedan ili više pogonjenih rotora na približno vertikalnim osama.

Instrumentalni nalet u letu znači nalet tokom kojeg pilot upravlja vazduhoplovom u letu isključivo koristeći instrumente.

Instrumentalni nalet na zemlji znači vrijeme tokom kojeg se pilot osposobljava za simulirano instrumentalno letenje, u uređaju za obuku koji simulira let (FSTD).

Instrumentalni nalet znači instrumentalni nalet u letu ili instrumentalni nalet na zemlji.

Višepilotne operacije:

- za avione, znači operaciju koja zahtijeva najmanje dva pilota koji koriste saradnju višečlane posade (MCC), bilo na višepilotnim ili jednopilotnim avionima;

- za helikoptere, znači operaciju koja zahtijeva najmanje dva pilota koji koriste saradnju višečlane posade (MCC) na višepilotnim helikopterima;

Saradnja višečlane posade (MCC) znači funkcionisanje članova letačke posade kao tima pod vođstvom vođe vazduhoplova.

Višepilotni vazduhoplovi:

- za avione, znači avioni sertifikovani za izvođenje operacija s posadom od najmanje dva pilota;

- za helikoptere, vazdušne brodove i vazduhoplove s pogonjenim uzgonom, znači tip vazduhoplova za koji se zahtijeva izvođenje operacija sa kopilotom kako je specifikovano u priručniku letenja ili uvjerenju operatora ili u drugom odgovarajućem dokumentu.

Noć znači period između kraja večernjeg civilnog sumraka i početka jutarnjeg civilnog sumraka, ili drugi period između zalaska i izlaska sunca, kako propiše nadležni organ države članice.

Drugi uređaji za obuku znači pomagala za obuku, osim simulatora letenja, uređaja za letačku obuku ili uređaja za obuku letačkih i navigacionih procedura, koji omogućavaju obuku kada potpuno letačko okruženje nije potrebno.

Kriterij izvođenja znači jednostavna izjava procjene traženog ishoda elementa sposobnosti kao i opis kriterija korišćenog da se ocjeni da li je traženi nivo izvođenja postignut.

Vođa vazduhoplova (PIC) znači pilot koji je određen za vođu i odgovoran za sigurno izvođenje leta.

Vođa vazduhoplova pod nadzorom (PICUS) znači kopilot koji pod nadzorom vođe vazduhoplova obavlja dužnosti i funkcije vođe vazduhoplova.

Vazduhoplov s pogonjenim uzgonom znači bilo koji vazduhoplov koji postiže vertikalni uzgon i horizontalan let uz pomoć različite geometrije rotora ili motorske sekcije koja je dio trupa ili krila vazduhoplova.

Jedrilica s pomoćnim motorom znači vazduhoplov opremljen s jednim ili više motora, koja kad su motori ugašeni ima sve karakteristike jedrilice.

Privatni pilot znači pilot koji posjeduje dozvolu koja zabranjuje upravljanje vazduhoplovom kojim se izvode operacije za koje se daje naknada, osim u slučajevima uloge instruktora ili ispitivača kako je uspostavljeno u ovom dijelu.

Provjera stručnosti znači prikaz stručne osposobljenosti, koja uključuje i usmeno ispitivanje, ako ispitivač to smatra potrebnim, a u svrhu obnavljanja ili produženja valjanosti ovlašćenja.

Obnavljanje valjanosti znači administrativni postupak koji se provodi nakon isteka valjanosti odobrenja ili ovlašćenja, a u svrhu obnavljanja odobrenja ili ovlašćenja, za određeni period koji slijedi nakon ispunjenja propisanih uslova.

Produžavanje valjanosti znači administrativni postupak koji se provodi unutar valjanosti odobrenja ili ovlašćenja, i dopušta imaocu odobrenja ili ovlašćenja, dalje sprovođenje poslova, za određeni period, koji slijedi nakon ispunjenja propisanih uslova.

Rutni sektor znači let koji obuhvata polijetanje, odlaznu proceduru, let ne kraći od 15 minuta, dolaznu proceduru, prilaz i slijetanje.

Jedrilica znači vazduhoplov teži od vazduha koji se u vazduhu održava reakcijom vazduha u odnosu na aerodinamični profil krila - vazduhoplov čiji let ne zavisi od motora.

Avion s jednim pilotom znači vazduhoplov koji je sertifikovan za izvođenje operacija s jednim pilotom.

Ispit praktične osposobljenosti znači ispit praktične osposobljenosti u svrhu sticanja dozvole ili ovlašćenja uključujući i usmeno ispitivanje ako ispitivač to smatra potrebnim.

Samostalan nalet znači nalet tokom kog je učenik pilot jedino lice u vazduhoplovu.

Učenik pilot u svojstvu vođe vazduhoplova (SPIC) znači učenik pilot koji djeluje kao vođa vazduhoplova u letu sa instruktorom tokom kojeg instruktor ne utiče na odluke ili upravljanje avionom, već samo nadgleda radnje učenika koji djeluje kao vođa vazduhoplova.

Ugrožavanje znači događaji ili greške koji se javljaju izvan uticaja letačke posade, povećavajući operativnu složenost i za koje moraju biti preduzete određene radnje da bi se održala granica bezbjednosti.

Upravljanje ugrožavanjem znači proces otkrivanja i reagovanja na prijetnje protumjerama koje smanjuju ili eliminišu posljedice prijetnje, te smanjuju vjerovatnost pogreške ili neželjenih stanja vazduhoplova.

Motorna jedrilica (TMG) znači specifična klasa jedrilice s ugrađenim motorom i elisom koji se ne mogu uvući. TMG mora biti sposobna poletjeti i penjati se vlastitim pogonom, a u skladu sa priručnikom letenja.

Tip vazduhoplova znači kategorizacija vazduhoplova koja zahtijeva ovlašćenje za tip kako je određeno u podacima o operativnoj prikladnosti (Operational Suitability Data - OSD) uspostavljenim u skladu sa dijelom 21, i koja uključuje sve vazduhoplove jednakog osnovnog dizajna, uključujući modifikacije, osim modifikacija koje utiču na način upravljanja ili karakteristike leta.

FCL.015 Zahtjev i sticanje, produženje i obnavljanje dozvola, ovlašćenja i sertifikata

(a) Zahtjev za sticanje, produžavanje ili obnavljanje dozvola pilota, pripadajućih ovlašćenja i sertifikata podnosi se nadležnom organu u obliku i na način koje uspostavi to nadležni organ. Zahtjev mora sadržavati dokaze na osnovu kojih podnosilac zahtjeva ispunjava sve uslove za sticanje, produžavanje ili obnavljanje dozvole ili sertifikata kao i pripadajućih ovlašćenja ili upisa, kako je uspostavljeno u ovom dijelu i dijelu Zdravstvena sposobnost (PartMedical).

(b) Bilo koje ograničenje ili proširenje privilegija koje daje dozvola, ovlašćenje ili sertifikat mora biti upisano u dozvolu ili sertifikat koje je izdao nadležni organ.

Zahtjevi za izdavanje dozvole za drugu kategoriju vazduhoplova, ili za izdavanje daljih ovlašćenja ili sertifikata, kao i izmjena i dopuna, produžavanja ili obnavljanja tih dozvola, ovlašćenja ili sertifikata moraju biti podneseni nadležnom organu koji je inicijalno izdao dozvolu pilota, osim u slučaju kada pilot zahtijeva promjenu nadležnog organa i prenos evidnecija vezanih za dozvolu i zdravstvenu sposobnost drugom nadležnom organu.

FCL.020 Učenik pilot

(a) Učenik pilot ne smije letjeti samostalno osim ako je dobio autorizaciju da to učini i ako je pod nadzorom instruktora letenja

(b) Prije prvog samostalnog leta učenik pilot mora imati najmanje:

(1) u slučaju aviona, helikoptera i vazdušnih brodova: 16 godina starosti;

(2) u slučaju jedrilica i balona: 14 godina starosti.

FCL.025 Sprovođenje teorijskog dijela ispita u svrhu sticanja dozvola i ovlašćenja

(a) Odgovornosti podnosioca zahtjeva

(1) Podnosioci zahtjeva moraju pristupiti cjelokupnom setu teorijskog dijela ispita za sticanje određene dozvole ili ovlašćenja u jednoj državi članici.

(2) Podnosioci zahtjeva smiju pristupiti teorijskom dijelu ispita ako ih preporuči odobrena organizacija za obuku (ATO) odgovorna za njihovu obuku, i to nakon što su završili odgovarajuće elemente kursa teorijskog dijela osposobljavanja u zadovoljavajućem standardu.

(3) Preporuka odobrene organizacije za obuku vrijedi 12 mjeseci. Ako podnosilac zahtjeva nije pristupio polaganju ispita barem jedanput u tom periodu, potrebu za daljim obukama mora odrediti ATO, na osnovu potreba podnosioca zahtjeva.

(b) Kriteriji za uspješno položen ispit

(1) Uspješan prolaz na pojedinom ispitu teorijskog znanja podnosilac zahtjeva postiže ako ima najmanje 75 % bodova na tom ispitu. Nema kaznenih bodova.

(2) Ako nije drugačije određeno ovim dijelom, za podnosioca zahtjeva će se smatrati da je uspješno položio zahtijevani ispit iz teorijskog znanja za odgovarajuću dozvolu pilota ili ovlašćenje, nakon što je uspješno položio sve pojedine ispite unutar vremenskog perioda od 18 mjeseci, započeto s krajem kalendarskog mjeseca kada je podnosilac zahtjeva prvi put pristupio polaganju ispita.

(3) Ako podnosilac zahtjeva nije uspio položiti pojedini ispit teorijskog znanja u četiri pokušaja, ili nije uspio položiti cjelokupni set ispita iz teorijskog znanja tokom šest ispitnih rokova ili u periodu iz stava 2, on/ona mora ponovo polagati cjelokupni set ispita teorijskog dijela ispita.

Prije ponovog polaganja cjelokupnog seta teorijskog dijela ispita podnosilac zahtjeva mora obaviti dodatnu obuku u odobrenoj organizaciji za obuku. Područje primjene i trajanje tog osposobljavanja određuje organizacija za obuku na osnovu potreba podnosioca zahtjeva.

(1) Uspješno polaganje ispita iz teorijskog znanja smatraće se važeće:

za sticanje dozvole lakog vazduhoplova, dozvole privatnog pilota aviona, dozvole pilota jedrilice, dozvole pilota balona u periodu od 24 mjeseca;
za sticanje dozvole profesionalnog pilota, ovlašćenja za instrumentalno letenje (IR) ili ovlašćenja za instrumentalno letenje na ruti (EIR), u periodu od 36 mjeseci;

iii. periodi iz i i ii računaće se od dana uspješno položenog kompletnog seta ispita iz teorijskog znanja u skladu sa (b)(2);

(2) Uspjeh na teorijskim ispitima za ATPL(A) ostaje važeći u svrhu sticanja ATPL dozvole 7 godina od zadnjeg datuma valjanosti:

ovlašćenja za instrumentalno letenje (IR) upisanog u dozvoli; ili
u slučaju helikoptera, ovlašćenja za tip helikoptera upisanog u dozvoli.

FCL.030 Ispit praktične osposobljenosti

(a) Prije polaganja ispita praktične osposobljenosti u svrhu sticanja dozvole, ovlašćenja ili sertifikata, podnosilac zahtjeva mora uspješno položiti ispit iz teorijskog znanja, osim u slučaju kada podnosioci zahtjeva pohađaju integrisanu letačku obuku.

U svakom slučaju, obuka za teorijsko znanje mora biti uvijek završena prije polaganja ispita praktične osposobljenosti.

(b) Osim za sticanje ATPL dozvole, podnosilac zahtjeva za ispit praktične osposobljenosti, nakon završenog osposobljavanja, mora imati preporuku odgovorne organizacije/osobe za obuku. Evidencije o osposobljavanju moraju biti dostupne ispitivaču.

FCL.035 Priznavanje naleta i teorijskog znanja

(a) Priznavanje naleta

(1) Osim ako nije drugačije određeno ovim dijelom, nalet koji se priznaje u svrhu sticanja dozvole, ovlašćenja ili sertifikata, mora biti na istoj kategoriji vazduhoplova za koju se dozvola, ovlašćenje ili sertifikat traži.

(2) PIC ili na obuci

Podnosiocu zahtjeva u svrhu sticanja dozvole, ovlašćenja ili sertifikata, priznaje se u potpunosti samostalni nalet, dupli nalet i nalet u ulozi vođe vazduhoplova u svrhu postizanja ukupnog naleta zahtijevanog za dozvolu, ovlašćenje ili sertifikat.
Podnosiocu zahtjeva koji je završio ATP integrisani kurs osposobljavanja, može se priznati do 50 sati SPIC instrumentalnog naleta u svrhu postizanja naleta zahtijevanog u ulozi vođe vazduhoplova, a u svrhu sticanja dozvole saobraćajnog pilota, dozvole profesionalnog pilota i ovlašćenja za višemotorni tip ili ovlašćenja za klasu.

iii. Podnosiocu zahtjeva koji je završio CPL/IR integrisani kurs osposobljavanja, može se priznati do 50 sati SPIC instrumentalnog naleta u svrhu postizanja naleta zahtijevanog u ulozi vođe vazduhoplova, a u svrhu sticanja dozvole profesionalnog pilota i ovlašćenja za višemotorni tip ili ovlašćenja za klasu.

(3) Nalet kao kopilot ili PICUS. Osim ako nije drugačije određeno ovim dijelom, imaocu dozvole pilota kad djeluje kao kopilot ili PICUS, priznaje se ukupan nalet u ulozi kopilota u svrhu postizanja ukupnog naleta potrebnog za dozvolu pilota višeg ranga.

(b) Priznavanje teorijskog znanja

(1) Podnosiocu zahtjeva koji je položio ispit teorijskog znanja za dozvolu saobraćajnog pilota, priznaje se teorijsko znanje za sticanje dozvole pilota lakog vazduhoplova, dozvole privatnog pilota, dozvole profesionalnog pilota i, osim u slučaju helikoptera, za IR i EIR u istoj kategoriji vazduhoplova.

(2) Podnosiocu zahtjeva koji je položio ispit iz teorijskog znanja za CPL dozvolu, priznaje se propisano teorijsko znanje za LAPL ili PPL, u istoj kategoriji vazduhoplova.

(3) Imaocu IR-a ili podnosiocu zahtjeva koji je položio ispit iz teorijskog znanja za IR, priznaje se propisano teorijsko znanje za IR u drugoj kategoriji vazduhoplova.

(4) Imaocu dozvole pilota priznaje se propisana obuku iz teorijskog znanja i ispiti za dozvolu u drugoj kategoriji vazduhoplova u skladu sa Dodatkom 1. ovom dijelu.

(5) Nezavisno od tačke (b) stava 3., imaocu ovlašćenja IR(A) koji je završio modularni kurs osposobljavanja za IR(A) ili imaocu ovlašćenja za EIR navedena se teorijska obuka i ispit za ovlašćenje IR priznaje u cjelini za drugu kategoriju vazduhoplova samo ako je kandidat završio teorijsku obuku i položio ispite za dio-IFR kursa u skladu sa FCL.720.A. tačkom (b) stavom 2. podtačkom i.

Ovo priznavanje odnosi se i na podnosioce zahtjeva za dozvolu pilota koji su već uspješno položili ispit iz teorijskog znanja za sticanje te dozvole u drugoj kategoriji vazduhoplova, sve dok traje period valjanosti specificikovan u FCL.025(c).

FCL.040 Ostvarivanje privilegija dozvola

Ostvarivanje privilegija koje daje dozvola zavisi od valjanosti ovlašćenja koja su upisana u dozvolu ako je primjenjivo, i važenjem sertifikata o zdravstvenoj sposobnosti.

FCL.045 Obaveza nošenja i predočenja dokumenata

(a) Pilot uvijek mora nositi sa sobom važeću dozvolu i važeći sertifikat o zdravstvenoj sposobnosti kad ostvaruje privilegije iz dozvole.

(b) Pilot mora uz dozvolu nositi dokument koji sadrži njegovu/njenu fotografiju u svrhu identifikacije.

(c) Pilot ili učenik pilot, mora bez odlaganja dati na uvid njegove/njene evidnecije o naletu u svrhu inspekcije po zahtjevu ovlašćene osobe nadležnog organa.

Učenik pilot mora nositi na svim samostalnim letovima dokaz o autorizaciji kako se zahtijeva u FCL.020(a).

FCL.050 Evidnecije o naletu

Pilot mora imati pouzdane evidnecije o detaljima svih obavljenih letova u obliku i način kako je uspostavio nadležni organ.

FCL.055 Jezička sposobnost

(a) Uopšteno. Piloti aviona, helikoptera, vazduhoplova s pogonjenim uzgonom i vazdušnih brodova, koji su obavezni koristiti radiostanicu, ne smiju ostvarivati privilegije svojih dozvola i ovlašćenja ako u dozvoli nemaju upisanu jezičku sposobnost na engleskom jeziku ili na jeziku koji se koristi u radio komunikaciji u letu. Upisana jezička sposobnost mora sadržavati jezik, nivo jezičke sposobnosti i datum važenja.

(b) Podnosilac zahtjeva za upis jezičke sposobnosti mora dokazati, u skladu sa Dodatkom 2. ovom dijelu, najmanje operativni nivo jezičke sposobnosti u korišćenju i frazeologije i običnog jezika. U tu svrhu podnosilac zahtjeva mora dokazati sposobnost da:

(1) efikasno komunicira u samo glasovnim (telefon/radiotelefon) i u licem-u-lice situacijama;

(2) precizno i razgovijetno komunicira o uopštenim temama i temama vezanim za posao;

(3) koristi prikladne komunikacijske strategije za izmjenjivanje poruka i prepoznaje i rješava nesporazume u opštem ili poslovno vezanom kontekstu;

(4) uspješno savladava jezičke izazove uzrokovane komplikacijom ili nenadanim SPLetom događaja koji se javljaju unutar konteksta rutinske poslovne situacije ili komunikacijskih zadataka s kojima su već upoznati; i

(5) koristiti narječje ili naglasak koji je razumljiv vazduhoplovnoj zajednici.

(c) Osim za pilote koji su dokazali jezičku sposobnost na stručnom nivou (nivo 6), u skladu sa Dodatkom 2. ovom dijelu, upis jezičke sposobnost mora se ponovo procijeniti svakih:

(1) 4 godine za operativni nivo (nivo 4); ili

(2) 6 godina za napredni nivo (nivo 5).

Specifični zahtjevi za imaoce ovlašćenja za instrumentalno letenje (IR) ili za instrumentalno letenje na ruti (EIR). Ne dovodeći u pitanje prethodne stavke, imaoci ovlašćenja za instrumentalno letenje (IR) ili ovlašćenja za instrumentalno letenje na ruti (EIR) dokazali su sposobnost korišćenja engleskog jezika na nivou koji im omogućava da:

(1) razumiju sve informacije relevantne za izvršenje svih faza leta, uključujući i pripremu za let;

(2) koriste radiotelefoniju u svim fazama leta, uključujući vanredne situacije;

(3) komuniciraju sa stalim članovima posade tokom svih faza leta, uključujući i pripremu za let.

Dokazivanje jezičke sposobnosti i korišćenja engleskog jezika za imaoce IR-a ili EIR-a provodi se metodom procjene kako je uspostavio nadležni organ.

FCL.060 Skorašnje iskustvo

(a) Baloni. Pilot balona ne smije upravljati balonom u svrhu komercijalnog vazdušnog prevoza ili prevoziti putnike ako u zadnjih 180 dana nije napravio:

(1) najmanje 3 leta kao pilot balona, od kojih najmanje jedan let mora biti u odgovarajućoj klasi i grupi balona; ili

(2)

Posted by in BiH-Upravno pravo on March 22 2024 at 09:44 AM · Public cloud_download 0 remove_red_eye 103

This document has been released into the public domain.

thumb_up 0

thumb_down 0

0 people liked this

Comments (0)

Search Content

Document tags

Feature Document

Popular Document

Top Like Document

PRAVILNIK O LETAČKOM OSOBLjU BIH 2016